Vlaamsche Broederbond
De Vlaamsche Broederbond was een Brugse Vlaamsgezinde vereniging, in 1862 opgericht door Emiel Moyson, die de ambitie had om Vlaamsgezinden over de partijgrenzen heen te verenigen. Ze speelde een belangrijke rol bij de verkiezingen in 1863-1864, mede dankzij steun van de Antwerpse Meetingpartij, maar evolueerde daarna tot een zuiver letterkundige vereniging.
De Vlaamsche Broederbond was een Brugse letterkundige vereniging, die onder impuls van Emiel Moyson Moyson, Emiel
Lees meer en Karel Versnaeyen Versnaeyen, Karel
Karel Versnaeyen (1836-1910) was ambtenaar bij het provinciaal bestuur van West-Vlaanderen, kunsthandelaar in Parijs en journalist te Brussel. Lees meer op 2 maart 1862 werd opgericht om buiten alle partijpolitiek op te komen voor de Vlaamse taalrechten. Ze pleitte eveneens voor een 'onderzoek en bestrijding van de grieven die op het werk drukken'. De vereniging combineerde een Vlaamsgezind met een sociaal programma.
Van letterkunde naar politiek
De oprichting van de Vlaamsche Broederbond betekende de start van de Vlaamse beweging in Brugge. De Broederbond kwam voort uit een breder verlangen naar politieke frontvorming tussen katholieke en progressieve flaminganten Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer , buiten de klassieke partijen om, in een ‘onafhankelijke’ Vlaamsgezinde partij, zoals op dat moment ook in Antwerpen plaatsvond met de Meetingpartij Meetingpartij
De Meeting (1862-1914) was een Antwerpse politieke formatie die ontstond uit een coalitie van flaminganten, progressieve liberalen en katholieken. Ze liet zich kenmerken door een uitgespr... Lees meer en in Gent met het Vlaemsch Verbond Vlaamsch Verbond (1861-1869)
Het Vlaamsch Verbond was een flamingantische politieke drukkingsgroep in Gent. Lees meer . De Brugse vereniging sloot zich in 1862 aan bij het bovenlokaal Vlaamsch Verbond en bij de verkiezingen werden de kandidaten gesteund die beloofden het programma van het Vlaamsch Verbond te volgen. Vele leden van de Brugse vereniging waren trouwens politiek actief.
Geïnspireerd door het Antwerpse experiment met de Meetingpartij speelde de Broederbond een belangrijke rol bij de val van de regering-Rogier, door samen met de katholieken rond Guido Gezelle en de progressieve liberalen te mobiliseren tegen de doctrinaire liberale kandidaat Paul Devaux bij de tussentijdse verkiezing in januari 1864. De Antwerpse Meeting nam via haar kranten actief deel aan de campagne en vaardigde verschillende sprekers af. Door de uiteindelijke winst van de katholieke kandidaat in Brugge kwam de liberale meerderheid van de regering-Rogier in Brussel in gevaar. Ze bood haar ontslag en er moesten nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven.
De overwinning in Brugge in januari 1864 werd gezien als een succesvolle toepassing van de Antwerps Meetingpartij-formule – een partijoverschrijdende Vlaamsgezinde coalitie van katholieken en progressieve liberalen. De overwinning werd voor een belangrijk deel toegeschreven aan de mobilisatie van de Vlaamsche Broederbond van Emiel Moyson. Gehoopt werd dat dit model nu ook in de rest van Vlaanderen navolging zou vinden, maar een uiteindelijke golf bleef uit bij de volgende Kamerverkiezingen, waardoor de regering aan de macht kon blijven.
Verdeeldheid
Na de verkiezingen van 1863 ontstond er verdeeldheid binnen de Broederbond en scheidde een groep progressieve leden onder leiding van Frans van Mullem zich af, omdat de Vlaamsche Broederbond steeds meer in katholiek vaarwater terecht kwam. De groep bestond vooral uit arbeiders en richtte in 1864 De Klauwaerts De Klauwaerts
De Klauwaerts was een Brugse Vlaamsgezinde werkliedenvereniging (1864-1872). Ze streefde naar democratisering en verdediging van de Vlaamse eisen. Lees meer op. De leden van de Vlaamsche Broederbond waren voortaan vooral uit de burgerij afkomstig. Omstreeks 1877 zette de Vlaamsche Broederbond zijn kieswerking stop en hield de vereniging zich buiten alle politiek. Ze sloot ook niet aan bij de Westvlaamsche Bond voor Taal en Volk Westvlaamsche Bond voor Taal en Volk
De Westvlaamsche Bond voor Taal en Volk was een overkoepelende flamingantische organisatie, opgericht in 1869 op initiatief van de Kortrijkse letterkundige vereniging In Vlaanderen Vlaams... Lees meer . Op sociaal vlak hield de vereniging zich bezig met het organiseren van liefdadigheidsfeesten. Belangrijke bestuursleden waren onder meer: Pierre Boutens, August du Bois-Pickery, Julius Vanneste Vanneste, Julius
De Vlaams- en sociaalvoelende advocaat Julius Vanneste (1863-1915) kandideerde in Brugge herhaaldelijk op daensistische verkiezingslijsten. Hij zette zich ook in voor de vernederlandsing ... Lees meer en Firmin Blondeel.
Om haar doel te bereiken bewandelde de vereniging verschillende paden: uitgeven van liederen en manifesten, concerten, literaire wedstrijden, feesten, petities, betogingen, volksvergaderingen en deelname aan landdagen en Vlaamse manifestaties. In 1867 werd het provinciebestuur gevraagd om voortaan de lastenschriften ook in het Nederlands op te stellen. Er werden meetings belegd over de zaken- Jacob Karsman Karsman, Jacob
Lees meer en - Jozef Schoep Schoep, Jozef
Jozef Schoep (1848-1881) was een Vlaamse arbeider die een centrale rol speelde in een taalincident waarrond de Vlaamse beweging zich mobiliseerde en de regering onder druk zette. Dit sym... Lees meer . In 1876 volgde een meeting over het wetsvoorstel- De Laet De Laet, Jan Jacob
Antwerpenaar Jan J. de Laet (1815-1891) was een liberale en flamingantische letterkundige. Ook ijverde hij als Kamerlid van de Meetingpartij voor het stemmen van taalwetten. Lees meer op het taalgebruik in bestuurszaken Bestuur
Het taalgebruik in het bestuur is een centraal aspect van de Belgische taalkwestie. Het omvat het proces van het afdwingen van taalrechten voor Vlamingen evenals de bestuurstaalwetgeving ... Lees meer .
Vlaamsgezinde initiatieven
De Vlaamsche Broederbond was ook betrokken bij de oprichting te Brugge van het standbeeld van Jan Breidel Breidel, Jan
Lees meer en Pieter de Coninck De Coninck, Pieter
Lees meer . Ze organiseerde ook voordrachten met bekende figuren uit de Vlaamse beweging, zoals Michiel van der Voort Van der Voort, Michiel
Michiel Van der Voort (1812-1867) woonde achtereenvolgens in Antwerpen en Brussel en was in beide steden een pionier in Vlaamsgezinde acties. Hij was betrokken bij vele organisaties, zoal... Lees meer , De Laet, Julius Vuylsteke Vuylsteke, Julius
Lees meer en Frans Reinhard Reinhard, Frans
Frans Reinhard (1850-1912) was een progressief-liberale en vrijzinnige Brusselse flamingant, die zich tijdens het laatste kwart van de 19de eeuw sterk engageerde in diverse initiatieven o... Lees meer . Aan de Vlaamsche Broederbond was een bibliotheek, een zang-, sprekers- en toneelafdeling verbonden.
Na de Eerste Wereldoorlog werd de weg van het minimumprogramma Minimumprogramma
Het Minimumprogramma was de benaming voor het eisenpakket dat de Belgisch-loyale flaminganten, in het bijzonder inzake taalwetgeving, in de periode tussen de beide wereldoorlogen nastreef... Lees meer gekozen en sloot de vereniging zich aan bij het Algemeen Vlaamsch Verbond Algemeen Vlaamsch Verbond
Het Algemeen Vlaamsch Verbond (1919) was een bondgenootschap van Belgisch gezinde flaminganten. Het Verbond kon nooit een rol van betekenis spelen en hield na enkele jaren op te bestaan.... Lees meer . De aandacht spitste zich toe op de vernederlandsing van de Gentse universiteit en de taalwetten. De Brugse parlementsleden werden aangeschreven met de vraag de taalwetgeving te steunen. Verder hield de vereniging zich vooral bezig met de eigen bijeenkomsten en was zij, als voornaamste groep binnen het Verbond der Vlaamse Maatschappijen der stad Brugge, medeorganisator van het plaatselijke 11 juli-feest. Door haar toedoen mobiliseerde ook dit verbond zich voor de taalwetten. De Vlaamsche Broederbond bleef tijdens het interbellum het onpartijdig flamingantisme huldigen en volgde net zoals vóór 1914 een gematigde weg. De pogingen om na de Tweede Wereldoorlog de Vlaamsche Broederbond nieuw leven in te blazen hadden geen succes.
Literatuur
—  F. Blondeel, Vlaamsche Broederbond. Letterkundige maatschappij Brugge. Beknopt overzicht der handelingen van den kring (1862-1912), 1912.
— R. van Eenoo, Een bijdrage tot de geschiedenis der arbeidersbeweging te Brugge (IUCHG, Verhandelingen IV, 1959).
— L. Wils, Het ontstaan van de Meetingpartij te Antwerpen en haar invloed op de Belgische politiek, 1963.
— G. Demarest, De Vlaamse Beweging te Brugge (1918-1930), RUGent, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, 1975.
— L. Schepens, De provincieraad van West-Vlaanderen 1836-1921. Socio-politieke studie van een instelling en haar leden, 1976.
— R. Verlinden, De Vlaamse Beweging te Brugge (1928-1930). Sociaal-kulturele en politieke aspecten van de Vlaamse Beweging in het arrondissement Brugge tussen de Bormsverkiezing (december 1928) en het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog (september 1939), KULeuven, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, 1984.