Volk en Kultuur

Het eerste nummer verscheen op 1 februari 1941, nadat Volk en Kunst Volk en Kunst
Volk en Kunst (1940-1944) was een organisatie die tijdens de Tweede Wereldoorlog probeerde om de cultuurverspreidende organismen in Vlaanderen te coördineren. Lees meer door de Vlaamsche Cultuurraad erkend was als overkoepelend organisme voor de cultuurverspreiding in Vlaanderen. De naam Volk en Kultuur werd ook gebruikt voor de mantelorganisatie, die behalve Volk en Kunst, de vertegenwoordigers van de scheppende kunstenaars, de wetenschappers en de wetenschapverspreiders moest omvatten. Deze organisatie bleef grotendeels een papieren constructie, zodat het blad de facto alleen Volk en Kunst vertegenwoordigde. Tot het redactiecomité behoorden aanvankelijk, naast het leidende trio van Volk en Kunst ( Filip de Pillecyn De Pillecyn, Filip
Filip De Pillecyn (1891-1962) was schrijver en journalist. Hij was actief in de Frontbeweging, werkte voor De Standaard en De Tijd en stichtte het satirisch weekblad Pallieter. Tijdens de... Lees meer , Albert de Poortere De Poortere, Albert
Lees meer , Frans Haepers Haepers, Frans
Frans Haepers (1903-1976) was actief in het toneelleven in Vlaanderen. Tijdens de bezetting was hij stichter en voorzitter van de collaborerende koepelorganisatie Volk en Kunst. Lees meer ), ook Karel Peeters Peeters, Karel (1903-1984)
Karel Peeters (1903-1984) was een Vlaams-nationalistische politicus en beheerder van persvennootschappen en Vlaamsgezinde culturele verenigingen. Lees meer , voorzitter van het Vlaamsch Nationaal Zangverbond Vlaamsch Nationaal Zangverbond
Lees meer , Jef van de Wiele Van de Wiele, Jef
Jef van de Wiele (1903-1979) was een leraar, schrijver en leider van de Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap. Hij trad tijdens de Tweede Wereldoorlog in de culturele en politieke collabor... Lees meer , de leider van de Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer en historicus Theo Luykx Luykx, Theo
Historicus Theo Luykx (1913-1977), in politiek-ideologisch opzicht een overtuigde Vlaams-nationalist, was als hoogleraar aan de Gentse universiteit een van de grondleggers van de eigenti... Lees meer . In de praktijk echter was Haepers de hoofdredacteur en, samen met De Poortere, de drijvende kracht. In 1943 verliet De Poortere de redactie, vanwege Haepers' vrees dat het blad al te zeer in het vaarwater van het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) zou terechtkomen. Tijdens de vierde jaargang verscheen het blad niet langer als orgaan van het geordende cultuurleven, maar wel als een privé-initiatief van Haepers.

De doelstelling van het blad was tweevoudig: enerzijds moest het een weerspiegeling zijn van de activiteiten van Volk en Kunst, anderzijds wilde het de Nederlandse cultuur en wetenschap dichter bij het volk brengen. In het begin was de eerste component sterk aanwezig, aangezien de verschillende bij Volk en Kunst aangesloten organisaties een eigen rubriek kregen. Naarmate evenwel Volk en Kunst een schimmiger bestaan begon te leiden, werd Volk en Kultuur steeds meer een louter cultureel blad, met vaste rubrieken over poëzie, proza, beeldende kunsten, film, Duitse en Scandinavische letteren enzovoort. De aanvankelijk vrij talrijke wetenschappelijke bijdragen werden al snel schaarser.

Een inhoudelijke analyse illustreert de dubbelzinnigheid waarin een cultureel blad verkeerde dat tijdens de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer een 'onafhankelijke' koers wilde varen. Reeds in het prospectus werd de autonomie van het culturele ten opzichte van het politieke en die van het eigene, het Nederlandse, ten opzichte van het 'vreemde', sterk benadrukt. Globaal gesproken bleef deze grondtoon gehandhaafd, al bleek het stelselmatig gepredikte Groot-Neerlandisme Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer vaak een holle frase. In wezen was de romantisch-flamingantische traditie nog sterk aanwezig, gekenmerkt door een ophemeling van het nationale verleden en een levendige belangstelling voor de Vlaamse folklore. Ook een traditioneel katholiek discours kwam, zij het in mindere mate, aan bod. Toch bleef het blad niet vrij van collaborationistische tendensen (zie Collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer ). De frequente beklemtoning van de mogelijkheden die de nieuwe situatie bood en het uitgesproken antimodernisme (dat zich soms in een anticommunistische of antisemitische gedaante manifesteerde) maakten het vatbaar voor Nieuwe-Orde-invloeden. Deze kwamen onder meer tot uiting in de bijdragen van Leo Simoens, die tot mei 1944 de bijdragen over de Duitse literatuur verzorgde. Precies omdat het blad zich niet geheel aan de collaboratiesfeer kon onttrekken, werd Theo Luykx vanwege zijn medewerking uit zijn assistentschap aan de Gentse universiteit ontslagen.