De Brouwer, François
François-Marie de Brouwer (1847-1927) nam als superior van het Klein Seminarie van Roeselare een gematigde houding aan tegenover de blauwvoeterij. Als pauselijke vertegenwoordiger in het niet-bezette België en verantwoordelijke voor het geestelijke leven achter het front nam hij de geradicaliseerde Vlaamsgezinde kapelaan Cyriel Verschaeve in bescherming.
François-Marie de Brouwer werd als student aan het Grootseminarie van Brugge voor verdere studies naar Rome gestuurd waar hij een doctoraat in de filosofie en de theologie behaalde. Na dertien jaar les te hebben gegeven aan het Brugse Grootseminarie volgde De Brouwer in 1884 Henri Delbar Delbar, Henri
Henri Delbar (1833-1894) was superior van het Klein Seminarie van Roeselare. Hij spoorde zijn leraars en leerlingen aan om zich aan te sluiten bij de Vlaamse beweging in een poging om die... Lees meer op als superior van het Klein Seminarie van Roeselare Klein Seminarie van Roeselaere
In het Klein Seminarie van Roeselare, opgericht in 1806, liepen tal van belangrijke figuren uit de Vlaamse beweging school of gaven er les (Gezelle, Verriest, Rodenbach). In 1875 ontstond... Lees meer . Anders dan zijn voorganger, die de blauwvoeterij Blauwvoeterij
Blauwvoeterij is de benaming voor de eerste fase van de katholieke Vlaamse studentenbeweging, vanaf de ‘Groote Stooringe’ in 1875 in het Klein Seminarie van Roeselare tot omstreeks 1880, ... Lees meer probeerde in te dammen, stond De Brouwer eerder gematigd tegenover deze romantisch Vlaamsgezinde jongerenbeweging. In plaats van repressief op te treden tegen de Vlaamsgezinde leraren en leerlingen wou hij de positieve aspecten van de beweging gebruiken om de orde en rust in zijn onderwijsinstelling te herstellen. Oogluikend liet hij in het college opnieuw enkele Vlaamsgezinde acties toe; anderzijds was hij verplicht de bisschoppelijke richtlijnen te volgen.
De Eerste Wereldoorlog
Vervolgens werd De Brouwer deken van Menen (1894) en van Ieper (1897), waar hij verbleef toen de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer uitbrak. De hele oorlog bracht hij achter de frontlinie door. Onder meer op zijn initiatief werd in november 1914 in Ieper een comité provisoire opgericht, wat resulteerde in de oprichting van een comité définitif ter vervanging van het Ieperse gemeentebestuur. In januari 1915 werd hij door de paus tot apostolisch afgevaardigde van het niet-bezette deel van België benoemd, onder het directe gezag van de aartsbisschop van Parijs. In die hoedanigheid regelde hij het geestelijke leven achter het front en onderhield hij nauwe contacten met de legeraalmoezeniers, het hof en de regering.
Tijdens de zomer van 1917 vroeg Charles de Broqueville de Broqueville, Charles
Graaf Charles de Broqueville (1860-1940) was een katholiek politicus, regeringsleider (1911-1918) en minister van Oorlog (1912-1917). Hij werd na de oorlog nog enkele keren minister en wa... Lees meer aan De Brouwer om de Alveringemse kapelaan Cyriel Verschaeve Verschaeve, Cyriel
Cyriel Verschaeve (1874-1949) was een West-Vlaamse priester, literair auteur, kunstbeschouwer en publicist, die bekend werd als icoon van de Frontbeweging en het opkomende Vlaams-national... Lees meer , die een invloedrijke rol speelde binnen de staatsgevaarlijk geachte Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer , een nieuwe benoeming te geven buiten de frontstreek. Tijdens het bezoek aan zijn oud-leerling Verschaeve verzocht De Brouwer hem om vrijwillig te vertrekken, wat deze weigerde. In het verslag over dit bezoek nam De Brouwer het voor zijn oud-leerling op: hij had een matigende invloed op de Vlaamse soldaten en zijn vertrek zou nadelig zijn voor hun moraal. Door De Brouwers diplomatische optreden kon Verschaeve in Alveringem blijven.
De Brouwer was minder toegeeflijk tegenover kapucijn Ildefons Peeters Peeters, Ildefons
De loyaal-Belgische en Vlaamsgezinde kapucijnerpater Ildefonds Peeters (1886-1929) was samen met Marie-Elisabeth Belpaire de sterkhouder van de krant De Belgische Standaard (1915-1919). ... Lees meer (hoofdredacteur van De Belgische Standaard De Belgische Standaard
Lees meer ). Uit de generale archieven van de kapucijnenorde blijkt dat hij in juni 1916 samen met Jan Marinis Marinis, Jan
Priester Jan Marinis (1879-1942) was tijdens de Eerste Wereldoorlog hoofdaalmoezenier van het Belgische leger aan en achter het IJzerfront. Lees meer de minister-generaal van de kapucijnen aanschreef, met de vraag Peeters uit zijn functie als hoofdredacteur te ontheven. Hun vraag was gebaseerd op vage beschuldigingen: Peeters zou een te weinig religieus, al te mondain leven leiden, en ook enkele ‘imprudences’ (‘onvoorzichtigheden’) hebben begaan. De minister-generaal speelde hun vraag door naar de overste van de Franse kapucijnenprovincie, die zijn religieuze onderdaan in bescherming nam. Het is duidelijk dat Peeters’ (overigens gematigde) inzet voor de Vlaamse beweging aan het front de achterliggende reden was van het schrijven van De Brouwer en Marinis.
Naoorlogse jaren
Na de wapenstilstand werd De Brouwer opnieuw deken van Ieper. Nog in december 1918 nam hij ontslag uit die functie. Over de reden van dit ontslag is men het niet eens. Volgens sommigen kwam De Brouwer in conflict met bisschop Gustave Waffelaert Waffelaert, Gustave
Gustave Waffelaert (1847-1931) was bisschop van Brugge van 1895 tot 1931. Hij was voorstander van de West-Vlaamse gewesttaal. Ondanks een zekere Vlaamslievendheid kwam hij in conflict met... Lees meer . Bron van dit conflict zou het niet bevorderen van De Brouwer, als erkenning van zijn verdiensten tijdens de oorlog, geweest zijn. Waffelaert zou de benoeming van De Brouwer tot apostolisch afgevaardigde als machtsverlies hebben ervaren. Anderen wijzen op de slechte gezondheidstoestand van de 72-jarige De Brouwer. Na zijn ontslag trok De Brouwer zich terug in de abdij van Maredsous.
Literatuur
– J. Claerebout & R. Meulebrouck, Van Brugge tot Maredsous. Leven en werk van Mgr. François-Marie De Brouwer, Ieper, z.j.
– D. Vansina, Verschaeve getuigt, Brugge, 1955, pp. 43, 292, 309, 321.
– N. Huyghebaert, Brouwer, François Marie de, in: Biographie Nationale, 1961, dl. 21, kol. 128-1311.
– J.R. Leconte, Aumôniers militaires belges de la guerre 1914-1918, Brussel, 1969.
– J. Geldhof, Oorlogsdagboeken over Ieper (1914-1915), Brugge, 1974-1975.
– L. Gevers, Kerk, onderwijs en Vlaamse beweging. Documenten uit kerkelijke archieven over taalregime en Vlaamsgezindheid in het katholiek middelbaar onderwijs 1830-1900, Leuven, 1980.
– L. Schepens, Koning Albert, Charles de Broqueville en de Vlaamse beweging tijdens de Eerste Wereldoorlog, Tielt, 1982, p. 134.
– L. Gevers, Bewogen jeugd. Ontstaan en ontwikkeling van de katholieke Vlaamse studentenbeweging (1830-1894), Leuven, 1987, p. 146.
– F.-J. Verdoodt, De zaak Daens, Leuven, 1993, p. 44.
– C. Verschaeve, Oorlogsindrukken (aantekening Mgr. De Brouwer op bezoek, 3 augustus 1917), Gent, 1996, pp. 510-514.
– D. Vanacker, Cyriel Verschaeve aan het IJzerfront, in: C. Verschaeve, Oorlogsindrukken, Gent, 1996, pp. 8, 67, 100, 103, 110, 125.
– R. Vanlandschoot, Kapelaan Verschaeve. Biografie, Tielt, 1998, pp. 9, 326-327, 329, 333, 340, 344, 412.
– J. Strobbe, 200 jaar dichters, denkers en durvers. Biografie van een college. Het Klein Seminarie van Roeselare, Tielt, 2007, pp. 160, 229, 232, 240, 273.
– A. van Walleghem, Oorlogsdagboeken 1914-1918, (hertaalde uitgave van W. Spillebeen), Tielt, 2016, pp. 83, 145,149, 246, 257, 308, 322, 326, 338, 381, 388, 389, 472, 491, 536, 539.
– L. Simons, Van het kasteel naar het front. Het oorlogsdagboek van Jozef Simons 1914-1918, Tielt, 2016, p. 57, 67, 89-90, 100, 102, 120, 124, 160, 214.
– L. Simons, Van het kasteel naar het front. Het oorlogsdagboek van Jozef Simons 1914-1918, Tielt, 2016, p. 57, 67, 89-90, 100, 112, 120, 124, 160, 214.
– R. Vanlandschoot, “Onze toestand dwingt ons tot spreken”. Brief van Cyriel Verschaeve aan kardinaal Mercier 6 augustus 1917, in: Wetenschappelijke tijdingen, jg. 77, 2018, nr. 3, p. 243.
– A. Milh, Bruine en witte paters. Franciscanen, kapucijnen en dominicanen en de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog in Vlaanderen, KU Leuven, doctoraatsproefschrift, 2020, p. 154.