Loquela

Het tijdschrift verscheen vanaf mei 1881. De laatste aflevering, nummer 7 van jaargang 15, verscheen in Slachtmaand (november) 1895. Over de eerste tien jaargangen verscheen in april 1891 een ‘Woordenwijzer’ of woordenregister.

Titel, opmaak en periodiciteit

Loquela (Lt.: woord, taal) verscheen maandelijks op vier bladzijden met twee kolommen, die soms werden aangevuld met bijbladen. Vaste rubrieken waren Zantekoorn, alfabetische lijsten met dialectlexicografisch materiaal, of in de woorden van Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer , ‘dat is vlaamsche woorden, woordengedaanten of woordenbeteekenissen, die ongeboekt, mijns wetens, en tot nog toe épea pterôënta, d.i. vluchtig gebleven waren.’ Verder Vragen, Antwoorden, Tegenkomsten Brieven etc. en Wisselbank. Soms groeiden mededelingen uit tot stevige artikels die een volledige aflevering konden innemen, zoals ‘Gans, gens, gins’ (I, 4), ‘Verloren Vlaamsch’ (II, 1), ‘Van de Friesche Tale’ (II, 7), ‘Krane Kraneke Krake’ (III, 4, met afbeelding), ‘Hoorndul Hoorndom’ (IV, 12), etc. Een aanvankelijk maandelijks en later tweemaandelijks bijvoegsel, Wetensweerdigheden genoemd, verscheen van jg. 6, nr. 6 (1886) tot jg. 10, nr. 12 (1891); het werd van jg. 10, nr. 2 (1890) tot jg. 10, nr. 12 (1891) door Juliaan Claerhout Claerhout, Juliaan
Juliaan Claerhout (1859-1929) was priester en leraar aan het Tieltse Sint-Jozefscollege, waar hij door zijn Vlaamsgezinde initiatieven al snel in aanvaring kwam met het bisdom. Hij was on... Lees meer aangevuld met Taalwetenschappelijke Mingelmaren. Af en toe liet Gezelle in een bijvoegsel een van zijn onuitgegeven gedichten verschijnen. Een mooi voorbeeld is het aan Leonardus L. de Bo De Bo, Leonardus
Leonard-Lodewijk de Bo (1826-1885) was een priester, jarenlang leraar aan het Sint-Lodewijkscollege in Brugge en overleden als pastoor-deken van Poperinge. Hij was lexicoloog van het West... Lees meer opgedragen gedicht ‘Andleie’ (= Aan de Leie) (Bijlage bij aflevering II, 2, juni 1882), dat in 1893 met de nieuwe titel ‘Jordane van mijn hert’ in de bundel Tijdkrans zou worden opgenomen, en waarbij in Loquela veel taalkundige aantekeningen zijn gevoegd.

Vanaf 1888 begon de periodiek te verschijnen met een vertraging, die geleidelijk opliep tot vier jaar bij de verschijning van het laatste nummer. Loquela werd gedrukt bij Jules Demeester in Roeselare. Voor de opmaak stond Gezelle vrijwel volledig alleen in, al behoorden ook zijn oud-leerlingen Gustaaf Verriest Verriest, Gustaaf
Gustaaf Verriest (1843-1918) was een katholiek en Vlaamsgezind spreker en publicist uit de kringen rond Guido Gezelle, Albrecht Rodenbach en Pieter P. Alberdingk Thijm. Lees meer en Karel de Gheldere De Gheldere, Karel
Karel de Gheldere (1893-1913) was een Vlaamsgezinde geneesheer en romantische dichter, die in zijn jonge jaren een protegé was van Guido Gezelle. Lees meer en zijn vriend-lexicograaf De Bo tot de redactie.

Concept en herwerking tot woordenboek

Qua concept was Loquela een in afleveringen verschijnend (West-)Vlaams idioticon, dat woorden uit de volkstaal inventariseerde en becommentarieerde die in de woordenboeken niet waren opgetekend. Dat gebeurde met veel aandacht en respect voor de taal Taal
De ontwikkeling van het Nederlands vormde tot diep in de 20ste eeuw een fundamenteel aandachtspunt in de Vlaamse beweging. De wijze waarop het geschreven en gesproken Nederlands gehanteer... Lees meer als een natuurlijk fenomeen dat men enkel door zorgvuldige observatie kon proberen te doorgronden. Een zeer belangrijke bron voor Loquela was Gezelles zogenaamde 'Woordentas', een verzameling van ongeveer 150.000 fiches met woordverklaring waarvoor het materiaal ten dele door Gezelle zelf werd verzameld, ten dele ook door een ruime groep medewerkers of 'zanters'.

Het Loquela-project past in de belangstelling voor dialectologie en dialectlexicografie, die in het 19de-eeuwse Europa wijd was verspreid, maar ook in de specifiek Vlaamse taalpolitieke Taalpolitiek en -wetgeving
Situaties van taalonderdrukking vindt men wereldwijd. Daarom besteedt deze bijdrage eerst aandacht aan gehanteerde taalpolitieke strategieën. Ook in België verzette een gedomineerde taalg... Lees meer context. Vanuit de idee dat de Nederlandse standaardtaal Standaardtaal
De standaardtaal is het product van renaissancistische opvattingen over taal en het resultaat van een reeks concrete taalinterventies. In het Nederlandse taalgebied leidde dit naar een St... Lees meer nog gevormd moest worden, eisten heel wat Vlaamse intellectuelen – zeker in de periode vóór 1880 – dat er daarin ook plaats zou zijn voor de Zuid-Nederlandse 'taalrijkdom'. Voor Gezelle en zijn geestverwanten kwam daar nog een religieus argument bij: het behoud van de 'katholieke' Vlaamse volkstaal zou meteen garanties bieden voor het behoud van de godsdienst. De Loquela-lemmata, die zeer uitgebreid konden zijn, bevatten dan ook vaak religieuze en taalpolitieke bedenkingen van een dergelijke katholiek-traditionalistische signatuur. Op linguïstisch vlak werden de lemmata gekenmerkt door de historische en vergelijkende taalkunde, de twee belangrijke stromingen in de 19de-eeuwse taalwetenschap. Ook de hand van de dichter was ten slotte in Loquela goed herkenbaar in de constante aandacht voor poëtische uitdrukkingen en voor de materialiteit van het woord.

Door pater Hyacinthus, een Ieperse karmeliet en vriend van Gezelle, werd Loquela tot woordenboek verwerkt. Caesar Gezelle Gezelle, Caesar
Caesar Gezelle (1875-1939) was een Vlaamse Rooms-katholieke priester, dichter en leraar. Hij behoorde tot de blauwvoeterijbeweging en was de beheerder van het archief van zijn oom Guido G... Lees meer hielp hem hierbij en Jan Craeynest Craeynest, Jan
Jan Craeynest (1858-1929) was een Vlaamsgezinde leraar, die deel uitmaakte van de eerste generatie blauwvoeters en onder meer betrokken was bij de stichting van Het Belfort en de Dietsche... Lees meer schreef er een inleiding voor. Het woordenboek verscheen in 1907 bij Veen in Amsterdam en werd later bij Lannoo, Tielt herdrukt (1943, 1946).