De Geyter, Julius

Persoon
José Verschaeren (2023, ongewijzigd), José Verschaeren (1998)

Julius de Geyter (1830-1905) was een progressief-liberale en Groot-Nederlandse flamingant in Antwerpen, die Nederlandstalige gedichten, liederen en krantenartikelen schreef.

Geboorte
Lede, 25 mei 1830
Overlijden
Antwerpen, 18 februari 1905
Leestijd: 5 minuten

Volgde lager onderwijs te Lede en te Aalst. Na een kort verblijf als onderwijzer in Herzele en Gavere (1848-1849) vestigde De Geyter zich in oktober 1849 te Antwerpen. Hij was er (hulp)onderwijzer tot 1850, vertaler (tot 1852) en redacteur van het unionistischgezinde Het Handelsblad van Antwerpen Het Handelsblad (van Antwerpen)
Lees meer
(1852-1855). Hij werd daarna achtereenvolgens klerk-griffier (tot 1868) en pleitbezorger (tot 1874) bij de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen en directeur van de Berg van Barmhartigheid (tot 1900).

De poëzie die De Geyter als 20-jarige begon te publiceren, was nog belgicistisch; de Vlaamse grieven ontbraken er niet in, maar evenmin de loyaliteit aan het Belgische vaderland. In zijn gedichten kwamen ook zijn sociale belangstelling en zijn Groot-Nederlandse Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer
gezindheid tot uiting. Daarnaast schreef De Geyter grote versverhalen zoals het onvoltooide Drie mensen van in de wieg tot in het graf (1861-1864) met een liberale en democratische bezieling, het liefdesverhaal Hendrik en Rosa (1868), een succesrijke bewerking Reinaart de Vos (1874) en het episch verhaal Keizer Karel en het Rijk der Nederlanden (1888) waarin hij de niet in vervulling gegane droom van een groot en machtig rijk der Nederlanden behandelt. Verscheidene van zijn teksten werden door Peter Benoit Benoit, Peter
Peter Benoit (1834-1901) was een Vlaamsgezinde componist en muziekpedagoog. Lees meer
op muziek gezet (bijvoorbeeld de zogenaamde Rubenscantate, 1877; De Wereld in, 1878; De Genius des Vaderlands van 1880 waarin hij duidelijk stelde dat voor de flaminganten Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer
de weg binnen België lag en niet daarbuiten; de cantate Theodoor Van Rijswijck, 1884; het oratorium De Rijn, 1882).

Toch springen vooral zijn politieke liederen in het oog, in het bijzonder zijn bekend, agressief en fanatiek antiklerikaal strijdlied De Vlaamsche Leeuw en de Geuzen (1873), dat als het Geuzenlied Geuzen
De Geuzen waren opstandige edelen in de 16de-eeuwse Nederlanden, die rebelleerden tegen de Spaanse overheersing. Eind 19de eeuw groeide de term ‘geus’ in Vlaanderen uit tot een populair h... Lees meer
de geschiedenis is ingegaan. Ook in zijn prozaschriften trok hij fel van leer tegen de katholieke kerk Kerk
De verhouding tussen Kerk en Vlaamse beweging vertoont historisch een tweevoudig beeld. Enerzijds waren de godsdienstige en de Vlaamsgezinde overtuiging innig verstrengeld en vormde de cl... Lees meer
en de geestelijkheid. In zijn Waerheid over de Vlaemsche Beweging. Brieven van eenen ouden staetsman aen eenen jongen Gentenaer (1858), dat anoniem verscheen, betoogde hij dat de V.B. de strijd is tegen vier eeuwen dweperij, fanatisme, verbastering en onverschilligheid, veroorzaakt door de geestelijkheid. Hij zag in het verplicht onderwijs het middel om Vlaanderen aan de voogdij van de geestelijkheid te onttrekken. Hij was eveneens een voorstander van het algemeen stemrecht. Democratie en V.B. waren voor hem een en hetzelfde.

In 1851 leverde De Geyter enkele bijdragen voor Het Taelverbond Nederduitsch Taelverbond
Het Nederduitsch Taelverbond was een federatie van letterkundige maatschappijen (1845-1855) die middelen wilde bijeenbrengen om werken uit te geven op het gebied van kunst, wetenschap, ge... Lees meer
en in 1853 werd hij secretaris van de Maetschappy tot bevordering der Nederduitsche Tael- en Letterkunde Maetschappy tot bevordering der Nederduitsche Tael- en Letterkunde
De Maetschappy tot bevordering der Nederduitsche Tael- en Letterkunde was een Vlaams genootschap dat op 4 november 1836 door Jan Frans Willems en Jan-Baptist David in Brussel werd opgeric... Lees meer
. In 1851 sloot hij zich met Jan van Rijswijck Van Ryswyck, Jan Baptist
Jan Baptist van Ryswyck (1818-1869) was leerkracht, volksdichter, journalist en schrijver. Vanuit zijn radicaal liberalisme, antimilitarisme, flamingantisme en Antwerps particularisme von... Lees meer
en Jan van Beers Van Beers, Jan
Jan van Beers (1821-1888) was een Vlaams leraar en dichter uit Antwerpen. Lees meer
aan bij Voor Tael en Kunst Voor Tael en Kunst
Lees meer
en in 1854 was hij met Eugeen Zetternam Diricksens, Joos
Joos J. Diricksens (1826-1855), beter bekend onder zijn pseudoniem Eugeen Zetternam, was een Antwerpse letterkundige en huisschilder. Hij staat bekend om zijn sociaal geëngageerde romans ... Lees meer
en Jacob F. Heremans Heremans, Jacob
Lees meer
medestichter van het tijdschrift De Vlaemsche School De Vlaamsche School
De Vlaamsche School was een aanvankelijk halfmaandelijks, later maandelijks tijdschrift, uitgegeven te Antwerpen van 1855 tot 1901 (van 1855 tot 1864: De Vlaemsche School; vanaf 1897: De ... Lees meer
, waar hij instond voor de rubriek poëzie en lid bleef van de redactie tot 1856.

De Geyters literaire werk was echter maar van een gematigd niveau. Zijn belang voor de V.B. bevond zich op een ander terrein; De Geyter was namelijk een typische vertegenwoordiger van het progressief-liberaal en Groot-Nederlands flamingantisme. Dit was niet altijd zo geweest aangezien hij zich aanvankelijk eerder als conservatief profileerde. Na 1855 vond echter een persoonlijke ommekeer plaats. In 1857 werd hij bestuurslid van de Association Libérale en het jaar later trad hij toe tot de loge en tot De Olijftak De Olijftak
De Olijftak was een in 1835 opgerichte Antwerpse rederijkerskamer, die in de context van het ontluikende Vlaamsgezinde cultuurleven wilde aanknopen bij de bewonderde 16de-eeuwse rederijke... Lees meer
, waarvan hij in 1874 voorzitter werd. Hij hielp deze laatste vereniging er weer bovenop en stuurde ze meer in liberale richting. Via zijn in 1858 gepubliceerde pamflet De waerheid over de Vlaemsche beweging. Brieven van eenen ouden staetsman aen eenen jongen Gentenaer maakte hij zijn liberaal engagement openbaar.

In 1861 was De Geyter medestichter van de Nederduitsche Bond Nederduitsche Bond
De Nederduitsche Bond (1861-1914) was een Antwerpse kiesvereniging die flamingantische katholieken en liberalen verenigde. De Bond was een invloedrijke machtsfactor binnen de Meeting, voo... Lees meer
. Behorende tot de vrijzinnige vleugel van de bond werkte hij mee aan Het Vrije Woord Het Vrije Woord
Het Vrije Woord (1865-1867) was een Antwerps liberaal en Vlaamsgezind weekblad. Het steunde de Meetingpartij. Lees meer
. De groeiende invloed van de katholieken in de Meetingpartij Meetingpartij
De Meeting (1862-1914) was een Antwerpse politieke formatie die ontstond uit een coalitie van flaminganten, progressieve liberalen en katholieken. Ze liet zich kenmerken door een uitgespr... Lees meer
deed De Geyter besluiten zijn medewerking te staken. Op 26 september 1866 stichtte hij, in navolging van de Vlaamsche Liberale Vereeniging Vlaamsche Liberale Vereeniging
De Vlaamsche Liberale Vereeniging (1866-circa 1940) werd opgericht als drukkingsgroep binnen de Liberale Associatie van Gent. Door haar gematigde standpunten slaagde zij er gedurende enke... Lees meer
van Julius Vuylsteke Vuylsteke, Julius
Lees meer
te Gent, de Liberale Vlaamsche Bond Liberale Vlaamsche Bond van Antwerpen
De Liberale Vlaamsche Bond was een liberale kiesvereniging die in 1866 in Antwerpen werd opgericht door Julius de Geyter, Hendrik Lenaerts en anderen. Lees meer
. Hij was van oordeel dat er voor de Vlaamse zaak en de volkszaak niets meer van samenwerking met de katholieken te verwachten viel. De Geyter was de eerste voorzitter van deze bond, een functie die hij ook nog in 1873- 1874 bekleedde. Hij was kandidaat van de bond voor de provinciale (1868) en gemeenteraadsverkiezingen (1869), evenwel zonder succes. In 1872 richtte hij de politieke vereniging Geuzenbond De Geuzenbond
De Geuzenbond was een Antwerpse liberale politieke vereniging die op 1 april 1872 werd opgericht. Het programma van de bond was Antwerps en meer antiklerikaal en democratisch dan Vlaamsge... Lees meer
op, maar trok er zich al kort na de stichting uit terug.

Naast vrijzinnigheid en Vlaamsgezindheid werd De Geyters optreden ook gekenmerkt door zijn Groot-Nederlandse overtuiging. Eind 1865 ontdekte hij in Multatuli Douwes Dekker, Eduard
Lees meer
een geestesgenoot die streed voor algemene verlichting en tegen de geestelijke bekrompenheid. Nederland was voor hem het overkoepelend begrip voor Noord en Zuid, voor Holland, Vlaanderen en Wallonië. Hij wilde de "terugkeer tot de stam, de herstichting van Nederland, met al de gevolgen". Zijn belangstelling voor de Boeren van Zuid-Afrika Zuid-Afrika
Deze bijdrage belicht de relatie tussen de Vlaamse beweging en Zuid-Afrika van de 19de tot de 21ste eeuw. Lees meer
en Transvaal wortelden eveneens in zijn algemeen-Nederlandse overtuiging. De (eerste) Boerenbeweging is zijn eenmanswerk geweest. Hij stuurde de Vlaamse Boerensympathie definitief in de richting van puur romantische dweperij met de Transvaalse 'taal- en stambroeders'.

In 1874 nam De Geyter ontslag uit al zijn functies om zich volledig aan de kunst te wijden. In 1903 wilde men hem voordragen als Belgisch kandidaat voor de Nobelprijs, maar hij moest het afleggen tegen Emile Verhaeren Verhaeren, Emile
Emile Verhaeren (1855-1916) was een Vlaams-Belgische Franstalige auteur die zich als dichter onderscheidde door de sociale inslag van zijn poëzie, maar als poète flamand beroemde hij zic... Lees meer
en Maurice Maeterlinck Maeterlinck, Maurice
Maurice Maeterlinck (1862-1949), een Franstalig schrijver uit Gent, was in de eerste decennia van de 20ste eeuw wereldberoemd voor zijn symbolistische drama’s, morele essays en studies ov... Lees meer
.

Literatuur

– L. Simons, 'Julius de Geyter', in Twintig eeuwen Vlaanderen, XIII, 1976, p. 315-320.
– J.M. Goris, België en de Boerenrepublieken. Belgisch-Zuidafrikaanse betrekkingen (ca. 1835-1895), 1983.
– J. Verschaeren, 'Geyter, Jan (genaamd Julius) de', in NBW, XII, 1987.

Suggestie doorgeven

1973: Ludo Valcke / Els Durnez (pdf)

1998: José Verschaeren

2023: José Verschaeren

Databanken

Inhoudstafel