Minderheidssocialisten

Minderheidssocialisten is een omschrijving waarmee in de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer de groepen werden aangeduid die zich in verschillende steden in Vlaanderen afscheurden van de Belgische Werkliedenpartij Belgische Werkliedenpartij
Lees meer (BWP) en zich veelal aansloten bij het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer .

Deze dissidenten legden zich niet neer bij het officiële partijstandpunt om de politiekmaatschappelijke strijd te staken zolang de oorlog, die zij beschouwden als een cocktail van kapitalisme, nationalisme en imperialisme, duurde (zie Godsvrede Godsvrede
Godsvrede is een middeleeuws begrip dat een schorsing van de vijandelijkheden tussen verschillende partijen inhoudt. In de geschiedenis van de Vlaamse beweging werd het begrip op verschil... Lees meer ). Ook de toetreding van socialistische ministers tot coalitieregeringen van nationale unie met zogeheten burgerlijke partijen werd door hen bekritiseerd.

Daartegenover manifesteerden zij zich als pacifisten Pacifisme
Lees meer en wilden zij vertegenwoordigers afvaardigen naar de voor 1917 geplande internationale socialistische vredesconferentie in Stockholm, de hoofdstad van het neutrale Zweden, die uiteindelijk evenwel niet doorging. Dat de Belgische regering in Franse ballingschap, met daarin socialistische ministers, geen duidelijke en concrete beloften formuleerde inzake het flamingantische eisenpakket, werd door hen eveneens gecontesteerd.

In Antwerpen werd de grondslag van deze beweging gevormd door de Socialistische Volkshogeschool van onder meer Flup Lamot Lamot, Flup
De Antwerpse linkse socialist Flup Lamot (1891-1936) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme. Lees meer , die begin 1916 in conflict kwam met de BWP. In november 1916 richtte Jef van Extergem Van Extergem, Jef
Jef van Extergem (1898-1945) was een Vlaamsgezinde, eerst socialistische en later communistische politicus. Lees meer in de Scheldestad de Vlaamsch Sociaal-Democratische Arbeidersgemeenschap Vlaamsch Sociaal-Democratische Arbeidersgemeenschap
De Vlaamsch Sociaal-Democratische Arbeidersgemeenschap (VSAG) was een activistische groep van jonge socialisten onder leiding van Jef van Extergem, die in december 1916 te Antwerpen ontst... Lees meer op, die een eigen periodiek uitgaf, De Socialistische Vlaming De Socialistische Vlaming
De Socialistische Vlaming was tijdens WOI het tijdschrift van de activistische Vlaams-Democratische Arbeidersgemeenschap. Lees meer . Van Extergem & Co pleitten na de Russische Oktoberrevolutie eind 1917 voor de oprichting van een Vlaamse Sovjetrepubliek. Een tweede Antwerpse kern van minderheidssocialisten stond onder de leiding van Edward Joris Joris, Edward
Edward Joris (1876-1957) was een anarchiserende socialist en flamingant, die in 1905 betrokken was betrokken bij een aanslag op de Turkse sultan in Istanboel en zich tijdens de Eerste Wer... Lees meer en gaf vanaf eind juni 1917 het blad De Nieuwe Tijd (1917-1918) De Nieuwe Tijd (1917-1918)
De Nieuwe Tijd (1917-1918) was tijdens WOI het blad van de Antwerpse minderheidssocialisten. Het pleitte voor Vlaams zelfbestuur en wilde met steun van het Duitse bezettingsbestuur een p... Lees meer uit. Beide laatstgenoemde groepen onderhielden nauwe contacten, sloten zich na enige tijd aan bij het activisme en bepleitten een ‘vrede door vergelijk’. Illustratief voor de wisselwerking tussen beide was dat De Socialistische Vlaming uiteindelijk werd opgeslorpt door De Nieuwe Tijd.

In Gent richtte onderwijzer en student aan de Von Bissing-universiteit Johan Lefèvre Lefèvre, Johan
Johan Lefèvre (1881-1960) was een Gentse onderwijzer, schrijver en componist die zich inzette voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit en tijdens de Eerste Wereldoorlog voorzit... Lees meer in december 1917 de Vlaamsch Socialistische partij op, die socialisme en Groot-Neerlandisme Groot-Nederland
Groot-Nederland is een politiek en cultureel begrip dat respectievelijk staat voor een staatkundige vereniging van België of Vlaanderen met Nederland en de culturele en taalkundige samen... Lees meer combineerde, net zoals de eveneens Gentse Vlaamsch-Nationale Partij Vlaamsch-Nationale Partij (1918)
De Vlaamsch-Nationale Partij (1918) uit Gent ontstond uit onvrede tegen het radicale Jong-Vlaanderen. Ze verdedigde als enige organisatie uit het activisme het Groot-Nederlandse ideaal.... Lees meer die Frans Primo Primo, Frans
Lees meer in 1918 stichtte. In de Oost-Vlaamse provinciehoofdstad waren een aantal door de BWP uitgesloten militanten van de Socialistische Jonge Wacht (SJW) begin 1917 begonnen met het blad De Roode Jeugd en constitueerden zij zich eind dat jaar tot de Vredesgroep der Socialistische Partij (zie Links-radicalisme Links-radicalisme
De verhouding tussen de radicale linkerzijde in Vlaanderen en de Vlaamse beweging werd nauwelijks bestudeerd. De marginaliteit van deze linkerzijde is hier natuurlijk niet vreemd aan, maa... Lees meer ).

In Brussel was er de groep Nieuw Vlaanderen van onder anderen Hendrik Tanrez Tanrez, Hendrik
Hendrik Tanrez (1894-1963) was tijdens WOI betrokken bij het activisme in Brussel. Daarna was hij actief in de Frontpartij, nog later in de collaboratie en in de Vlaamse Concentratie. ... Lees meer en Steven Prenau Prenau, Steven
Limburger Steven Prenau (1866-1929) pleitte voor een beschaafde uitspraak van het Nederlands. Tijdens WOI was hij betrokken bij de socialistische stroming binnen het activisme en lid van... Lees meer . Ook in Lier, Leuven (met Leo Magits Magits, Leo
Leo Magits (1899-1990) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme. Later was hij secretaris van de Centrale Volksopvoeding voor Vlaanderen en directeur van de Arbeider... Lees meer en Pieter Ursi Ursi, Pieter
Pieter Ursi (1877-1937) was geëengageerd in het Leuvense socialisme. Tijdens WOI was hij betrokken bij het activisme en was hij lid van de Raad van Vlaanderen. Nadien vestigde hij zich i... Lees meer ), Temse, Tienen (met Frans Liebaers, 1895-1957) en Turnhout vormden zich kleine minderheidssocialistische groepjes. Overal vormden SJW’ers de hoofdmoot van het ledenbestand, waardoor het minderheidssocialisme voor een stuk ook een generatieverschijnsel was. In al deze groepen en groepjes - want kwantitatief gesproken vormden de minderheidssocialisten een kleine minderheid - manifesteerde zich een symbiose van twee radicale strekkingen: het linkssocialisme en het activisme.

Toen Duitse soldaten omstreeks de Wapenstilstand van 11 november 1918 soldatenraden vormden en aan het muiten sloegen, werden zij gesteund door aanhangers van het minderheidssocialisme, die ook sympathiseerden met de communistisch geïnspireerde revolutie die kort daarna in het verslagen Duitsland werd opgezet maar mislukte. De verschillende plaatselijke groepen van de Belgische minderheidssocialisten verbonden zich op 27 november 1917 - kort na de bolsjewistische Russische Revolutie - in Brussel onder de koepel van de Centrale voor Sociaal-Democratische Actie. De communistische machtsgreep in Rusland eind 1917 en enkele maanden later de terugtrekking van het land uit de oorlog, leidden tot nog verhoogde spanningen tussen de minderheidssocialisten en de BWP.

Na de Eerste Wereldoorlog keerden sommige minderheidssocialisten terug naar de BWP, anderen sloten zich aan bij de in 1921 gestichte Belgische communistische partij, sommigen kwamen terecht in de in 1919 opgerichte Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer en nog anderen werden politiek dakloos. In Antwerpen werd eind december 1918 door een aantal minderheidssocialisten de Vlaamsche Revolutionaire Socialistische Partij opgericht, die zich vanaf september 1919 Kommunistische Bond in Vlaanderen noemde en een maand later Federatie van de Kommunistische Bond. Hun blad De Internationale De Internationale
De Internationale was het weekblad van de Kommunistische Bond in Vlaanderen, een onafhankelijke fractie Antwerpse socialisten, die sympathiseerde met het activisme. Het circuleerde vanaf... Lees meer ging in september 1921 op in het weekblad De Rode Vaan De Rode Vaan
Lees meer van de eerder dat jaar opgerichte Kommunistische Partij van België.

Het minderheidssocialisme in Vlaanderen en België situeerde zich in een brede Europese ideologische richtingenstrijd, die al aan de gang was sinds de late 19de eeuw en die na 1900 werd geïntensiveerd. Revolutionair marxisme aan de ene en reformisme en parlementarisme aan de andere kant – met andere woorden communisme versus sociaaldemocratie - kwamen daarbij steeds meer tegenover elkaar te staan.