Verbond van Vlaamse Cultuurverenigingen Antwerpen

Vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog

De eerste activiteit van het VVCA, in 1938, was het uitschrijven van een prijsvraag voor een toneelbewerking van de roman De Leeuw van Vlaenderen De leeuw van Vlaenderen
De leeuw van Vlaenderen (1838) is een historische roman van Hendrik Conscience over de gebeurtenissen rond de Guldensporenslag in 1302. Verschillende leuzen en symbolen uit de roman zijn ... Lees meer van Hendrik Conscience Conscience, Hendrik
Hendrik Conscience (1812-1883) was de eerste auteur die het in België aandurfde een roman in het Nederlands te schrijven en te publiceren. Zijn oeuvre van zo’n 65 romans, dat ook een bred... Lees meer . Het bekroonde werk werd opgevoerd ter gelegenheid van de door het Antwerpse stadsbestuur gepatroneerde 11 juli-viering van 1938. Het VVCA, met de Antwerpse auteur en stadsbibliothecaris Lode Baekelmans Baekelmans, Lode
Lode Baekelmans (1879-1965) was een Antwerpse schrijver en bibliothecaris. In 1933 werd hij de eerste conservator van het Museum van de Vlaamsche Letterkunde, nu het Letterenhuis, en werd... Lees meer als secretaris, richtte ook concert- en liederavonden in. In 1938 en 1939 stuurde het samenwerkingsverband verzoekschriften aan de regering en de koning waarin onder meer werd gepleit om het ministerie van onderwijs op te splitsen in een Nederlands- en een Franstalige afdeling als aanzet tot de splitsing van andere ministeriële departementen, de bevoegdheid van de Vaste Commissie voor Taaltoezicht Vaste Commissie voor Taaltoezicht
De Vaste Commissie voor Taaltoezicht (VCT) is een orgaan dat toezicht uitoefent op de toepassing van de bestuurstaalwet. De Commissie werd eerst opgericht in 1932 en later heropgericht in... Lees meer uit te breiden en de vertegenwoordiging van de Vlamingen in alle officiële en semiofficiële organismen in overeenstemming te brengen met de demografische verhoudingen.

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog werd in Vlaanderen getekend door de onvoorwaardelijke collaboratie van het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV). De samenwerking met de bezetter en de bestraffing erva... Lees meer maakten onder andere volgende middenveldorganisaties of drukkingsgroepen deel uit van het VVCA: Vlaamse Conferentie der Balie van Antwerpen Vlaamse Conferentie van de Balie van Antwerpen
Lees meer , Katholiek Vlaamsch Oud-Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Oud-Hoogstudentenverbond
Lees meer , Vlaamse Toeristenbond Vlaamse Toeristenbond
VTB-VAB (1922) was een cultureel-toeristische organisatie die bijdroeg aan de ontwikkeling van het toerisme en de mobiliteit in Vlaanderen. Ze was door haar financiële en culturele slagkr... Lees meer , Verbond der Vlaamse Oud-strijders Nieuw Verbond der Vlaamse Oud-strijders
Lees meer , Vereeniging voor Beschaafde Omgangstaal Vereeniging voor Beschaafde Omgangstaal
Lees meer , Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer , Het Vlaamse Kruis Het Vlaamse Kruis
Lees meer , Vlaamsch Nationaal Zangverbond Vlaamsch Nationaal Zangverbond
Lees meer , Vlaams Economisch Verbond Vlaams Economisch Verbond
Het Vlaams Economisch Verbond (VEV) is een Vlaamsgezinde belangengroep en patronale organisatie, die werd opgericht in 1926. Tijdens het interbellum zette het VEV zich in voor algemeen ec... Lees meer , Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding Katholieke Vlaamsche Hogeschooluitbreiding
De Katholieke Vlaamse Hogeschooluitbreiding is een vormings- en nascholingsorganisatie die in 1898 werd opgericht in Antwerpen. Later werden op diverse plaatsen in Vlaanderen afdelingen o... Lees meer , Willemsfonds Willemsfonds
Het Willemsfonds (1851-heden) is een liberaal-vrijzinnige culturele vereniging en drukkingsgroep die het gebruik van het Nederlands promoot en ondersteunt. Lees meer en Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) Algemeen-Nederlands Verbond
Het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) werd in 1895 opgericht. Aanvankelijk behartigde het de belangen van de Nederlandse taal. Later en tot op de dag van vandaag ijvert het voor de brede ... Lees meer .

Herstart onder een nieuwe naam

Omdat het woord ‘Vlaams’ was beladen met het odium van de collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer , herstartte het VVCA zijn werking in 1946 als Komitee voor Kultuurspreiding (KVK). Ger Schmook Schmook, Ger
Lees meer , sinds 1937 conservator van het Museum van de Vlaamse Letterkunde (nu Letterenhuis Letterenhuis
Het Letterenhuis in Antwerpen werd in 1933 opgericht en is verantwoordelijk voor het conserveren en ontsluiten van het literaire erfgoed in Vlaanderen. Het archiveert literaire nalatensch... Lees meer ) en vanaf 1945 opvolger van Baekelmans als stadsbibliothecaris, fungeerde als secretaris en was de stuwende kracht. Baekelmans zelf nam het voorzitterschap op zich.

Aandachtspunten in lezingenreeksen en andere activiteiten waren onder andere de Vlaams- Nederlandse Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer samenwerking en het veralgemeend gebruik van een beschaafde omgangstaal (zie Standaardtaal Standaardtaal
De standaardtaal is het product van renaissancistische opvattingen over taal en het resultaat van een reeks concrete taalinterventies. In het Nederlandse taalgebied leidde dit naar een St... Lees meer ). Er werd ook actiegevoerd tegen de talentellingen Taaltelling
Talentellingen waren gekoppeld aan de tienjaarlijkse volkstellingen in België (1846-1947). De resultaten hadden grote gevolgen voor het taalstatuut van de gemeenten rond Brussel-hoofdsta... Lees meer en het gebruik van het Frans in het bedrijfsleven Bedrijfsleven
Onder impuls van intellectuelen, ondernemers en gesalarieerde kaders verkreeg de Vlaamse beweging een economische oriëntatie. De uitbouw van een Vlaams bedrijfsleven behelsde een politiek... Lees meer en voor het vastleggen van de taalgrens Taalgrens
Het begrip ‘taalgrens’ verwijst in het algemeen naar een grens die twee bevolkingsgroepen die een verschillende taal spreken van elkaar scheidt en in het bijzonder naar de grens tussen he... Lees meer en het begrenzen van de Brusselse agglomeratie. Op een door het KVK georganiseerde manifestatie lanceerde de socialistische Antwerpse burgemeester Lode Craeybeckx Craeybeckx, Lode
Lode Craeybeckx (1898-1976) was een socialistische politicus, die zich in zijn jeugd engageerde in het activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hoewel hij later afstand nam van het radic... Lees meer daaromtrent in oktober 1954 de door Schmook bedachte slogan ‘Antwerpen laat Brussel niet los’, waarmee werd aangegeven dat men zich vanuit Antwerpen zou blijven inzetten voor de Vlamingen en de Vlaamse aanwezigheid in Brussel Brussel
In de geschiedenis van de Vlaamse beweging speelde Brussel een unieke rol vanwege haar hoofdstedelijke functies, economische aantrekkingskracht en als symbool van verfransing, die zich v... Lees meer .

Opnieuw onder de vlag van het Verbond van Vlaamse Cultuurverenigingen Antwerpen

Nadat de Vlaamse beweging zich was beginnen herstellen en het maatschappelijk klimaat was gewijzigd, afficheerde men zich vanaf eind 1960 opnieuw als VVCA. In een geactualiseerde opdrachtomschrijving luidde het dat het de bedoeling was om ‘de activiteiten van de Vlaamse cultuurverenigingen in de Antwerpse agglomeratie te coördineren en door gemeenschappelijke manifestaties de Nederlandse cultuur te bevorderen en de aard en uitdrukkingswijze van het Vlaamse volkswezen te vrijwaren, te bevestigen en te veredelen’. ‘Het weze mij vergund,’ zo ging het verder in een ongedateerde toespraak van voorzitter Albert Schandevyl uit de jaren 1960, ‘er op te wijzen dat het Verbond van Vlaamse Cultuurverenigingen van Antwerpen zich wil bewegen op het vlak der zuiver culturele aangelegenheden.’ ‘Indien echter een aanslag wordt gepleegd op de integriteit van het Vlaamse volk of zijn grondgebied, zij het in Brussel te Leuven of elders, dan zullen wij ons in het geweer stellen met alle ons ten dienste staande middelen om krachtig te ijveren voor de rechten van de volledige ontplooiing op alle gebied van de Vlaamse gemeenschap.’

Van de jaren 1960 tot de opheffing

Het VVCA werkte mee aan de officiële Antwerpse 11 juli-vieringen, maar organiseerde in de jaren 1960 en 1970 bij die gelegenheid dikwijls ook een eigen receptie met toespraken in het Osterriethhuis. De koepelorganisatie stond toen in het kader van de Gulden Sporenherdenkingen ook in voor het leggen van bloemenkransen op graven van Vlaamse prominenten uit de 19de en de 20ste eeuw en voor de organisatie van herdenkingen voor deze historische figuren. Van ongeveer 25 aangesloten verenigingen in 1960 was dat aantal in het midden van de jaren 1970 aangegroeid tot omstreeks 70. Ook aan het thema van een volwaardige universiteit in Antwerpen besteedde het VVCA veel aandacht.

In de jaren 1980 kwamen de 11 juli-vieringen meer en meer in handen van de stedelijke culturele raad, die in 1982 mede onder impuls van het VVCA was opgericht. Zelf zette het VVCA toen onder andere politieke debatavonden en Vlaamse poëzie- en zangavonden op, terwijl ook veel aandacht werd besteed aan de kwaliteit van het onderwijs van het Nederlands. De focus bleef liggen op het bundelen van de Vlaamsbewuste krachten in het Antwerpse over ideologische grenzen heen en het streven naar maximale autonomie voor Vlaanderen. Het VVCA gaf een tijdlang een eigen blad uit, Informatief.

Op 17 juni 1996 werd het VVCA, waarvan toen nog 22 verenigingen deel uitmaakten, opgedoekt. Na de opeenvolgende Belgische staatshervormingen waren enerzijds de oorspronkelijke doelstellingen in belangrijke mate gerealiseerd en anderzijds was de culturele werking goeddeels overgenomen door de Antwerpse Culturele Raad. Deze evolutie van ‘militant Vlaams’ naar ‘evident Vlaams’ was illustratief voor de algemene maatschappelijke ontwikkeling in Vlaanderen tijdens het laatste kwart van de 20ste eeuw.