Vrijdaghs, Jozef

Persoon
Winne Gobyn (2023)

De advocaat Jozef Vrijdaghs (1890-1950) was een prominent activist in Limburg en lid van de Raad van Vlaanderen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog trad hij toe tot het Vlaamsch Nationaal Verbond en de DeVlag en was hij oorlogsburgemeester van Sint-Truiden.

Geboorte
Sint-Truiden, 4 november 1890
Overlijden
Vorst, 3 juni 1950
Leestijd: 3 minuten

Activisme en nasleep

Jozef Vrijdaghs promoveerde in 1913 tot dokter in de rechten aan de Katholieke Universiteit Leuven. Vrijdaghs liep stage bij Paul Bellefroid Bellefroid, Paul
Jurist Paul Bellefroid (1869-1959) was politicus voor de katholieke partij en zette zich in voor de vernederlandsing van de rechtspraak. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij betrokken b... Lees meer
en vestigde zich als advocaat in Sint-Truiden. Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer
behoorde hij, net zoals zijn broer Paul Vrijdaghs, Paul
Limburger Paul Vrijdaghs (1886-1945) was tijdens WOI lid van de Raad van Vlaanderen. Na de oorlog vluchtte hij naar Nederland. Daarna vestigde hij zich in Duitsland waar hij propaganda m... Lees meer
, tot de harde kern van activisten Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer
in Sint-Truiden. Hij was onder meer voorzitter van de Groeningerwacht Groeningerwachten
De Groeningerwacht was een Vlaamsgezinde jongemannenvereniging, opgericht op 11 juli 1909 en ontbonden bij het einde van de Eerste Wereldoorlog. De organisatie stapte mee in het activisme... Lees meer
en redacteur van het activistische weekblad De Bode van Limburg De Bode van Limburg
De Bode van Limburg was een activistisch Limburgs weekblad. Het verscheen van 5 maart 1916 tot 24 november 1918. Lees meer
. Op 22 december 1917 trad hij toe tot de Raad van Vlaanderen Raad van Vlaanderen (1917-1918)
De Raad van Vlaanderen (1917-1918) was een activistisch marionettenparlement tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat onderdeel was van de Duitse plannen om in Vlaanderen een blijvende invloed... Lees meer
.

Na de Duitse aftocht in 1918 vluchtte Vrijdaghs naar Nederland Nederland
Nederland is met Vlaanderen verbonden door de economische infrastructuur, de taal en de geschiedenis. Vanaf eind 18de eeuw kreeg die verbondenheid in taal en cultuur op uiteenlopende mani... Lees meer
. Zo ontkwam hij aan het Belgische gerecht, dat hem voor zijn activisme bij verstek tot levenslange dwangarbeid had veroordeeld. In Nederland gaf Vrijdaghs les, onder meer als leraar Frans. Na de invoer van de Amnestiewet in 1937 keerde hij met zijn gezin terug naar België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer
. Hij vestigde zich opnieuw in Sint-Truiden en hernam zijn advocatenpraktijk in 1939. Vrijdaghs was verder betrokken bij de plannen van zijn in Duitsland Duitsland & Vlaanderen
Van de eerste helft van de 19de eeuw tot 1945 stond het Duitse beeld van Vlaanderen in het teken van etnisch-culturele verbondenheid. Die romantische perceptie leefde vooral bij een beper... Lees meer
verblijvende broer om zich te laten verkiezen in de Oostkantons en daar actie te voeren voor de opname van de kantons in het Derde Rijk.

Collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog

Na de Duitse inval op 10 mei 1940 trad Vrijdaghs toe tot het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer
. Hij zetelde in de Limburgse VNV-gouwraad en werd op 3 juli 1941 door gouverneur Gerard Romsée Romsée, Gerard
Lees meer
benoemd tot oorlogsburgemeester Oorlogsburgemeesters
De term ‘oorlogsburgemeesters’ verwijst naar de collaborerende burgemeesters die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden benoemd en de hoeksteen vormden van de machtsgreep van het Vlaamsch ... Lees meer
van Sint-Truiden. Vrijdaghs werkte als burgemeester zonder voorbehoud samen met diverse Duitse diensten, waaronder ook de Abwehrstelle van Antwerpen. Hij steunde ook actief Duitse verordeningen zoals de verplichte tewerkstelling in Duitsland.

In juni 1941 richtte Vrijdaghs een afdeling van de Duits-Vlaamse Arbeidsgemeenschap (DeVlag) Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap
De Duitsch-Vlaamsche Arbeidersgemeenschap (DeVlag) (1935-1945) was vóór de Tweede Wereldoorlog een organisatie van Vlaamse en Duitse studenten. Tijdens de oorlog ontpopte de DeVlag zich ... Lees meer
op in Sint-Truiden. Hij trad achtereenvolgens op als celleider (1941-1942) en gewestleider voor Zuid-Limburg (1943-1944). Wanneer zijn dubbellidmaatschap onhoudbaar werd door de toenemende concurrentie tussen het VNV en de DeVlag, koos Vrijdaghs voor de DeVlag. Hij werd zo de eerste, maar ook de enige SS-burgemeester in Limburg. De escalerende spanningen tussen Vrijdaghs en de Limburgse VNV-top leidden uiteindelijk tot zijn ontslag als burgemeester. Op 1 juli 1943 werd hij door gouverneur Jozef Lysens Lysens, Jef
Jozef Lysens (1896-1950) was een advocaat en Vlaams-nationalistisch politicus uit Tongeren. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd hij veroordeeld voor zijn activiteit in de Frontbeweging. T... Lees meer
uit zijn functie ontzet. Het feit dat hij al die tijd actief bleef als advocaat, alsook sterke vermoedens van corruptie en machtsmisbruik, werden hem aangerekend. Vrijdaghs zette zijn nationaalsocialistische, Groot-Duitse engagement verder, onder meer met wervingsvoordrachten voor de DeVlag en de Waffen-SS bij Vlaamse arbeiders in Duitsland.

Veroordeling

Na de bevrijding werd Vrijdaghs gearresteerd. De Krijgsraad van Hasselt veroordeelde hem op 26 oktober 1946 tot de doodstraf wegens politieke collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer
en verklikking. In beroep werd het vonnis op 26 mei 1948 door het Krijgshof van Luik omgezet in een levenslange gevangenisstraf. Jozef Vrijdaghs, die al langer met gezondheidsproblemen kampte, overleed op 3 juni 1950 in de gevangenis van Vorst.

Literatuur

– A.L. Faingnaert, Verraad of zelfverdediging?, 1933.
– M.J. Leemans, Het activisme in Limburg, 1917-1918, Katholieke Universiteit Leuven, onuitgegeven licentiaatsverhandeling, 1972.
– D. Vanacker, Het aktivistisch avontuur, 1991.
– L. Vandeweyer, Het activisme in Limburg tijdens de Eerste Wereldoorlog, 1997.
– N. Wouters, Oorlogsburgemeesters 40/44. Lokaal bestuur en collaboratie in België, 2004.

Suggestie doorgeven

1998: Luc Vandeweyer

2023: Winne Gobyn

Databanken

Inhoudstafel