Lannoo, Joris
Joris Lannoo (1891-1971) was een belangrijke drukker en uitgever van katholieke flamingantische signatuur. In het interbellum was hij lid van Verdinaso.
Joris Lannoo was de zoon van een bakker en studeerde aan het college in Tielt. Hier oefenden zijn leraren Cyriel Verschaeve Verschaeve, Cyriel
Cyriel Verschaeve (1874-1949) was een West-Vlaamse priester, literair auteur, kunstbeschouwer en publicist, die bekend werd als icoon van de Frontbeweging en het opkomende Vlaams-national... Lees meer , Robrecht de Smet De Smet, Robrecht
Robrecht de Smet (1875-1937) was een West-Vlaamse priester en kapelaan. Hij evolueerde in radicale anti-Belgische en autoritaire richting en was betrokken bij het Verbond van Vlaamsche Na... Lees meer en Prosper Moncarey Moncarey, Prosper
Prosper Moncarey (1876-1961) was een West-Vlaamse leraar, kapelaan en pastoor. Hij legde de nadruk op Vlaamse en sociale emancipatie. Lees meer grote invloed op hem uit. Als achttienjarige begon Lannoo samen met zijn broer Rafaël, op 1 juni 1909, te werken in de door hun ouders overgenomen kleine drukkerij Horta in Tielt. Hij zette daar tevens een uitgeverij op waarmee hij wou bijdragen tot de verspreiding van de katholieke flamingantische Flamingant
Flamingantisme is een term die met verschillende betekenissen wordt toegekend aan actoren binnen de Vlaamse beweging en het Vlaams nationalisme. Lees meer idee van volksopvoeding. Zijn eerste uitgave was een Vlaams liederboekje ter gelegenheid van de Albrecht Rodenbach Rodenbach, Albrecht
Albrecht Rodenbach (1856-1880) was een West-Vlaams studentenleider en dichter, die een sleutelrol speelde in het ontstaan van de Blauwvoeterij en de katholieke Vlaamse studentenbeweging. ... Lees meer -herdenking in Roeselare in augustus 1909. Tot in 1914 bleef hij actief in het regionale Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond Algemeen Katholiek Vlaamsch Studentenverbond
Het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (1903-1935) was de organisatorische vormgeving van de katholieke Vlaamse studentenbeweging: een jeugdbeweging met plaatselijke bonden van ka... Lees meer (AKVS), waarin hij samenwerkte met Firmin Deprez Deprez, Firmin
Firmin Deprez 1890-1916) speelde vóór de Eerste Wereldoorlog een belangrijke rol in de katholieke Vlaamsgezinde scholieren- en studentenbeweging. Hij sneuvelde in 1916 aan het IJzerfront ... Lees meer . Tevens droeg hij bij tot de wederopbloei van het Davidsfonds Davidsfonds
Het Davidsfonds is een katholieke Vlaamse cultuurvereniging, die werd opgericht in januari 1875. Lees meer in zijn streek en organiseerde hij een aantal Joost van den Vondel-toneelcreaties volgens de opvattingen van Verschaeve. Zijn kleine uitgeverij, waarvoor hij de medewerking kreeg van Arthur Coussens Coussens, Arthur
Arthur Coussens (1883-1926) was een legeralmoezenier, leraar en onderpastoor. Hij droeg bij aan vele tijdschriften en publiceerde over zijn buitenlandse ervaringen. Lees meer en Joe English English, Joe
Joe English (1882-1918) was een Brugse kunstschilder, die zijn grote faam binnen de Vlaamse beweging vooral ontleende aan zijn tekenwerk als frontkunstenaar. Lees meer (die haar logo tekende: 'Den lande en volke getrouw'), toonde belangstelling voor het katholieke reveil in de geest van de Deense auteur en bekeerling Johannes Joergensen.
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer meldde Lannoo zich als vrijwilliger. Via Deprez en Ward Hermans Hermans, Ward
Ward Hermans (1897-1992) was een Vlaams-nationalistische schrijver, journalist en politicus, die in de loop van het interbellum radicaliseerde in nationaalsocialistische zin. Tijdens de T... Lees meer raakte hij betrokken in de werking van de Frontbeweging Frontbeweging
Aan het IJzerfront manifesteerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog flamingantisch verzet tegen de taaltoestanden in het leger. Naarmate het zich meer en meer organiseerde en groeide, vo... Lees meer . Hij steunde heel wat initiatieven, zoals het frontblaadje Frontblaadjes
Frontblaadjes waren krantjes die tijdens de Eerste Wereldoorlog onder de soldaten werden verdeeld, met als doel hun moraal op te krikken. Lees meer ’t Gazetje van Thielt, de alfabetiseringscursussen die ingericht werden door zijn oud-leraar Achiel Dewulf, en ten slotte de organisatie van Heldenhulde Heldenhulde
Het comité Heldenhulde wilde tijdens de Eerste Wereldoorlog de gesneuvelde Vlaamse frontsoldaten eren door het plaatsen van stenen grafzerken met een Keltisch kruis, het Vlaamsgezinde ops... Lees meer , op vraag van kapelaan Verschaeve. Het duurde een tijd eer zijn oversten beslisten dat zijn leiderskwaliteiten zwaarder moesten wegen dan hun afkeer van zijn Vlaamsgezindheid, zodat Lannoo officier kon worden.
Onmiddellijk na de oorlog gaf Lannoo (wiens broer Raf in 1918 was overleden), samen met Moncarey en Frans Dewitte Dewitte, Frans
Priester Frans Dewitte (1883-1979) verdedigde op taalgebied de radicale aansluiting bij het Noord-Nederlands. Als sociaal- en Vlaamsgezinde zette hij zich gedurende meer dan een halve eeu... Lees meer , De Volksmacht uit, een poging om de Vlaamse en sociale beweging in midden- en zuid-West-Vlaanderen als een geheel te bevorderen. In 1924 werd het blad overgenomen door de christelijke arbeidersbeweging Christelijke arbeidersbeweging
In de christelijke arbeidersbeweging heeft steeds een uitgesproken belangstelling voor de Vlaamse kwestie bestaan. De groeiende invloed van deze beweging, in het kielzog van de democratis... Lees meer van West-Vlaanderen. Lannoo spande zich ook in voor het opnieuw verschijnen van De Vlaamsche Vlagge De Vlaamsche Vlagge (1875-1933)
De Vlaamsche Vlagge (1875-1933) was een West-Vlaams scholieren- en studententijdschrift onder wisselende redactie van seminaristen, universiteitsstudenten en priester-leraars. Het ademde ... Lees meer en het nieuwe blad van de katholieke Vlaamse meisjesbeweging Katholieke Vlaamse Meisjesbeweging
De Katholieke Vlaamse Meisjesbeweging was een beweging van katholieke, Vlaamsgezinde burgermeisjes en vrouwen ontstaan in 1912 naar het model van de katholieke Vlaamse studentenbeweging, ... Lees meer , Gudrun Gudrun
Gudrun was het bewegingstijdschrift van de Katholieke Vlaamse meisjes- en vrouwenbeweging tussen 1919-1942 en 1952-1964. Lees meer . Hij steunde volop de in 1919 opgerichte Katholieke Vlaamsche Landsbond Katholieke Vlaamse Landsbond (1919-1964)
De Katholieke Vlaamsche Landsbond (1919-1955) was de federatie van de Katholieke Vlaamsche Arrondissementsbonden, die als drukkingsgroep streed voor de vernederlandsing van Vlaanderen met... Lees meer en was van nabij betrokken bij de voorbereiding van de eerste naoorlogse verkiezingen voor de Frontpartij Het Vlaamsche Front
Het Vlaamsche Front was een Vlaams-nationalistische partij, die werd opgericht in 1919 en ook bekend stond onder de couranter gebruikte officieuze benaming Frontpartij. Gesticht als een ... Lees meer . Van 1921 af was hij lid van het IJzerbedevaartcomité IJzerbedevaartcomité
Lees meer en in 1924 werd hij medestichter van de vereniging zonder winstoogmerk Bedevaart naar de graven van de IJzer. Tevens was hij lid van de raad van bestuur van deze vereniging, wat hij bleef tot 1934, toen hij ontslag nam. De reden van dit ontslag was dat hij als Verdinaso Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen
Het Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen (Verdinaso) (1931-1941) was een fascistisch geïnspireerde beweging onder leiding van Joris van Severen, die een staats- en maatschappijherv... Lees meer -lid niet volledig akkoord kon gaan met de houding van het comité en meer bepaald met een in 1935 ontworpen hulde aan Verschaeve die zich inmiddels had afgekeerd van de Verdinaso-leider Joris van Severen Van Severen, Joris
Joris van Severen (1894-1940) is vooral bekend als de oprichter en leider van het fascistisch geïnspireerde Verdinaso (Verbond van Dietsche Nationaal Solidaristen). Medio jaren 1930 verru... Lees meer .
Na lang aandringen van Emiel Thiers Thiers, Emiel
Emiel Thiers (1890-1981) was van 1925 tot 1932 provicieraadslid voor het Katholiek Vlaamsch Nationaal Verbond en van 1931 tot 1941 lid van de Raad van Leiding van het Verdinaso, waarvan h... Lees meer koos Lannoo de zijde van Joris van Severen en het Verdinaso. Dat bracht hem ertoe, op instigatie van Nederlandse dinaso’s (Hans Bruch die in Dietbrand Dietbrand
Dietbrand (1932-1939) was een Groot-Nederlandsgezind tijdschrift gesticht door Wies Moens. Tot 1934 steunde het blad het Verdinaso. Na de Nieuwe Marsrichting stelde de redactie zich onafh... Lees meer publiceerde, en het duo Ernst Voorhoeve Voorhoeve, Ernst
Lees meer - Ernest Michel Michel, Ernest
Lees meer ) een betwistbaar boekje uit te geven: Het Jodenvraagstuk. Twee jaar later volgde, eveneens onder Verdinaso-invloed, Bevolkingsproblemen. Volkswelvaart of volksondergang? (1936), dat sterk geïnfecteerd was door racistische ideeën. Het is bij deze twee uitschieters gebleven.
Deze Verdinaso-sympathie droogde snel op. In 1938 keerde Lannoo zich geheel naar Tony Herbert Herbert, Tony
Tony Herbert (1902-1959) was een aanvankelijk radicaal Vlaams-nationalistische en vanaf medio jaren 1930 Belgischgezinde ingenieur en textielindustrieel met autoritaire opvattingen. Hij ... Lees meer (1902-1959), die afstand genomen had van zowel Staf de Clercq De Clercq, Staf
Staf de Clercq (1884-1942) was een Vlaams-nationalistische politicus, die zijn politieke carrière begon als kamerlid voor de Frontpartij. Hij staat vooral bekend als stichter en eerste l... Lees meer als van Joris van Severen. De Tieltse drukker-uitgever oriënteerde zich nu geheel op Weerkracht en Volk, ‘maandblad voor nationale opvoeding en bevordering der weerbaarheidsidee’ (1938-1940). Hij steunde volmondig Herbert’s ‘Vlaamsche Vereeniging voor reserve-officieren’.
Nog een tweede invloed van Herbert valt te bespeuren: de corporatistische Corporatisme
Het corporatisme was in het interbellum, vooral in de crisisjaren 1930, een wijdverspreid, maar tegelijk vaag alternatief maatschappelijk en politiek model. Na de Tweede Wereldoorlog zou ... Lees meer ideeën over sociaaleconomische organisatie in een autoritair en antiliberaal perspectief. Dit inspireerde hem een zelfstandige Vlaamse beroepsorganisatie voor drukkers en uitgevers op poten te zetten (1937-1946). Tijdens de oorlogsjaren profiteerde Lannoo maximaal van de relatieve vrijheid die de kultuurdienst van de Miltärverwaltung (Jans Teske, Schrifftum) hem bood om vanaf 1941 zijn editiewerk verder te zetten.
Zijn grootste exploot werd, in samenwerking met Maurits de Meyer van de Standaard Boekhandel en Gilbert Grymonprez van de Kortrijkse Zonnewende de uitgave van de volledige werken van Stijn Streuvels Lateur, Frank
Lees meer , de zogenaamde ‘Lijsternestreeks’ (1941-1946). De oorlogsperiode beëindigde hij met de reeks ‘Dietsche Gestalten’ (onder meer Jan van Eyck en Willem van Oranje), gericht tegen de geschiedenisopvatting over de Nederlanden in collaboratie Collaboratie
Collaboratie verwijst naar de samenwerking met de bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog, in casu van het Vlaams-nationalisme en een deel van de Vlaamse beweging. Lees meer kringen (1944-1946). Tot in 1959 behield Lannoo zijn volle kracht en zag na een halve eeuw zijn uitgeverij over het hele Nederlandse taalgebied uitgroeien.
Literatuur
– R. Vanlandschoot, Joris Lannoo en de Eerste Wereldoorlog, in: De Roede van Tielt, jg. 4, maart-juni 1973, nr. 1-2, pp. 3-49.
– L. en L. Vos-Gevers, Dat volk moet herleven. Het studententijdschrift De Vlaamsche Vlagge 1875-1933, 1976.
– R. Vanlandschoot, De regio Tielt van bevrijding tot verkiezingen: 19 oktober 1918 – 16 november 1919, in: De Roede van Tielt, jg. 10, maart 1979, nr. 1.
– R. Vanlandschoot, Joris Lannoo, Drukker en uitgever voor Vlaanderen, 1984.
- J. Vankeersbilck, Van oorlog tot oorlog 1915-1945, in: J. Lerouge e.a., 300 jaar college te Tielt. Van Schola Latina tot Sint-Jozefscollege 1686-1986, 1986.
– L. Simons, Geschiedenis van de uitgeverij in Vlaanderen II, 1987.
– P.J. Verstraete, Odiel Spruytte. Een priesterleven in dienst van het Vlaams nationalisme, 1990.
– M. van Slembrouck, Firmin Deprez, studentenleider en IJzersymbool, 1995.
– K. Ravyts en P. Struyve, Het Tieltse 1940-1945, Bedreigd Bezet Beveiligd, 1995.
– V. Arickx, De Tieltse drukkers Steven, Michiels, Horta en Lannoo, in: De Vlaamse Stam, 34, 1996, pp. 1-41.
– K. Ravyts, Het Verdinaso in Tielt 1931-1941, in: De Roede van Tielt, jg. 27, september 1996, , nr. 3.
– D. Vanacker, Cyriel Verschaeve aan het IJzerfront, in: Cyriel Verschaeve. Oorlogsindrukken, 1996.
– R. Vanlandschoot, Kapelaan Verschaeve. Biografie, 1998.
– G. van den Berghe, Zonder protocol. De Protocollen van de wijzen van Sion, in: De Standaard der Letteren, 3 november 2003.
– R. Vanlandschoot, Van syndicalisme naar corporatisme. Juul Declercq 1897-1955. De lange weg van het ACV naar het Verdinaso (1), in: Jaarboek Joris van Severen, jg. 8, 2004.
– K. Beeuwsaert en E. Kayaert, Van Vereeniging ter bevordering van het Vlaamsche boekwezen tot boek.be, 2004.
– R. Vanlandschoot, ‘Een Vlaams-nationalistische uitgeverij in oorlogstijd: Lannoo’, in H. Renders e.a., Inktpatronen. De Tweede Wereldoorlog en het boekbedrijf in Nederland en Vlaanderen, 2006, p. 317-337.
– J. Vankeersbilck, De langzame maatschappelijke transformatie in een behoudsgezinde stad, in: J. Billiet e.a., De geschiedenis van Tielt. Een nieuwe kijk op een rijk verleden, 2009.
– R. Vanlandschoot, 1919 – 1959. Deel I, in: M.-A. Wilssens e.a., De toekomst is reeds begonnen. 100 jaar Uitgeverij Lannoo. Het verhaal van een voorzichtige durver, 2010, pp. 25-81.
– M.-A. Wilssens, ‘1959-1991 Deel II’ en ‘1992—2009 Deel III’; in: M.A. Wilssens e.a., De toekomst is al begonnen. 100 jaar Uitgeverij Lannoo. Het verhaal van een voorzichtige durver, 2010.
– R. Vanlandschoot, Prosper Moncarey, Tielt 1901-1925, in: De Roede van Tielt, in De Roede van Tielt, jg. 42, 2011, nr. 4.
– R. Vanlandschoot., Hugo Verriest. Biografie, 2014.
– D. Luyten, e.a., Tony Herbert, Kortrijk, 2015.
– R. Vanlandschoot, Gazetje van Thielt 1916-1918, 2016.
– L. Simons, Van het kasteel naar het front. Het oorlogsdagboek van Jozef Simons 1914-1918, 2016.
– Bloemen voor helden. Firmin Deprez, VOS, online, 21 mei 2016.