Het Vlaamsche Nieuws

Door toedoen van Antoon van Opstraet Van Opstraet, Antoon
Antoon van Opstraet (1886-1969) geraakte betrokken bij het activisme via de uitgave van de krant Het Vlaamse Nieuws. Tijdens de jaren 1930 was hij redacteur van de krant De Dag. Onder zij... Lees meer , de Antwerpse hoofdagent van Julius Hoste sr. Hoste, Julius (sr.)
De liberaal Julius Hoste sr. (1848-1933), stichter van De Zweep en Het Laatste Nieuws, speelde eind 19de en begin 20ste eeuw een centrale rol in de Vlaamse ontvoogdingsstrijd in Brussel.... Lees meer , verscheen vanaf 20 november 1914 de Vlaamsche Gazet – Het Vlaamsche Nieuws. Het bureau van de redactie was vanaf de eerste editie (tot februari 1918) gevestigd in hetzelfde gebouw als dat waar L’Avenir, het pro-Duitse blad van het gouvernement-generaal, vanaf 23 december 1914 gevestigd was.

Nadat het blad de Godsvrede Godsvredefederatie
De Godsvredefederatie (1934-1935) was een organisatie van democratische Vlaams-nationalisten. Lees meer inzake de taalkwestie vóór nieuwjaar 1915 enkele malen had verbroken, verbood de naar Nederland gevluchte Julius Hoste jr. Hoste, Julius (jr.)
Julius Hoste jr. (1884-1954) was een Vlaamsgezinde liberaal die actief was in de pers en de politiek. Hij behoort tot de kopstukken van de Vlaamse beweging. Lees meer het gebruik van de eerste titel. Die was immers, zo betoogde hij, de eigendom van zijn vader. Op 14 januari 1915 verscheen het blad met als titel Het Vlaamsche Nieuws – het noemde zich het orgaan van de vooruitstrevende liberalen – met als hoofdredacteur Alfons Baeyens en als beheerder Van Opstraet. De persoon die in werkelijkheid aan de touwtjes trok, was echter de Antwerpse perscensor en Alduitser Max Robert Gerstenhauer Gerstenhauer, Max
Max Gerstenhauer (1873-1940) was een Alduitse Vlaanderen-deskundige die tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken raakte bij de Flamenpolitik. Lees meer , die in februari 1915 August Borms Borms, August
August Borms (1878-1946) speelde een prominente rol in de activistische collaboratie tijdens de Eerste Wereldoorlog en groeide nadien uit tot hét symbool van de amnestiebeweging, die een ... Lees meer tot collaboratie zou overhalen. Medio 1915 werd hij vervangen door de tactisch meer gematigde Robert Paul Oszwald Oszwald, Robert P.
Robert P. Oszwald (1883-1945) was een Duits ambtenaar. Hij was betrokken bij de Flamenpolitik tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ook tijdens het interbellum en het nationaalsocialistische re... Lees meer .

Activistische koers

Vanaf eind februari 1915 vertoonde het blad activistische accenten. Het blies de Godsvrede op, schakelde zich openlijk  in de Duitse Flamenpolitik Flamenpolitik
Met het begrip ‘Flamenpolitik’ wordt verwezen naar de politiek die de Duitse bezetter voerde ten aanzien van de Vlaamse beweging tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Sommige aute... Lees meer in en werd door de Politische Abteilung gesteund met een maandelijkse subsidie. Het hoofd daarvan, baron Von der Lancken-Wakenitz Von der Lancken-Wackenitz, Oskar
Oskar von der Lancken-Wakenitz (1867-1939) was een Duitse diplomaat. Als hoofd van de Politische Abteilung van het bezettingsbestuur in België was hij tijdens de Eerste Wereldoorlog belas... Lees meer , rapporteerde aan Berlijn dat Het Vlaamsche Nieuws ‘durchaus germanophil’ was. In april 1915 was het gouvernement-generaal er in geslaagd om een fusie van Het Vlaamsche Nieuws met het Jong-Vlaamse De Vlaamsche Post De Vlaamsche Post
Lees meer te verhinderen.

Nadat de rest van de Antwerpse pers in juni 1915 haar publicatie staakte uit protest tegen de opname van een pro-Duitse uitspraak van de aartsbisschop van Utrecht, Hendrik van de Wetering, stelde Het Vlaamsche Nieuws, dat nu twee hoofdredacteurs had (August Borms en Albert van den Brande Van den Brande, Albert
Albert van den Brande (1890-1964) was tijdens de Eerste Wereldoorlog hoofdredacteur van Het Vlaamsche Nieuws, lid van de Raad van Vlaanderen en hoogleraar aan de Vlaamsche Hogeschool in G... Lees meer ), zich voor als een blad dat ‘boven alle politieke geschillen’ stond en ‘alleen op Vlaams gebied de strijd onverdroten’ voortzette (27 juni 1915).

Eind december 1916 werd Baeyens, die formeel nog eigenaar was, maar een nieuw dagblad ( De Antwerpsche Courant De Antwerpsche Courant
De Antwerpsche Courant (1915-1918) was een activistisch dagblad, dat uit strategische overwegingen een eerder gematigde anti-Belgische en pro-Duitse toon aansloeg. Belangrijke medewerkers... Lees meer ) opgericht had, uitgekocht. De vennootschap ‘De Vlaamsche Pers’ zette Het Vlaamsche Nieuws voort. Raf Verhulst Verhulst, Raf
Raf Verhulst (1866-1941) was een Vlaamsgezinde schrijver, journalist en docent, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een prominente rol opeiste in het activisme. Lees meer werd hoofdredacteur en oefende door zijn dagelijkse kronieken een grote invloed uit. De koers die hij volgde was Germaans-völkisch, radicaal anti-Brits en anti-Frans.

Radicalisering

Ondertussen was het blad op 2 oktober 1915 de roep om zelfbestuur beginnen te ondersteunen. Toen Borms deze eis op 10 juli 1916  naar voren schoof, ging de bijbehorende campagne nog niet met een openlijke anti-Belgische ondertoon gepaard. Maar vooral nadat de bezetter de administratieve scheiding in maart 1917 doorvoerde, werd in het blad meer en meer afstand genomen van België België
Geen Vlaamse beweging zonder België. Het is ook onmogelijk om België te begrijpen zonder de geschiedenis van de Vlaamse beweging erbij te betrekken. Tussen het ontstaan van een culturele ... Lees meer . Op 26 augustus 1917 omschreef Verhulst het land als een ‘ramp’ die voor Vlaanderen oneindig veel groter was dan de oorlog zelf.

Het Vlaamsche Nieuws ging vanaf medio 1917 voluit ijveren voor een zelfstandig Vlaanderen. De oplossing voor ‘het Belgisch vraagstuk’ moest haar beslag krijgen op een vredesconferentie, waarbij Vlaanderen dan op Duitsland kon steunen. De haat tegen België werd nog meer geventileerd na de bekendmaking van de uitroeping van de zelfstandigheid van Vlaanderen door de Raad van Vlaanderen Raad van Vlaanderen (1917-1918)
De Raad van Vlaanderen (1917-1918) was een activistisch marionettenparlement tijdens de Eerste Wereldoorlog, dat onderdeel was van de Duitse plannen om in Vlaanderen een blijvende invloed... Lees meer , in januari 1918. Het Vlaamsche Nieuws bevond zich nu duidelijk op het Jong-Vlaamse – en dus anti-Belgische – standpunt, dat tot in de lente van 1918 het dagblad zou domineren. Dat werd wellicht ook nog in de hand gewerkt door het feit dat ‘ unionist Unionisten
Activisten, binnen en buiten de Raad van Vlaanderen, die ervoor opteerden om België na de beëindiging van de Eerste Wereldoorlog opnieuw in te richten als een federale staat, werden union... Lees meer ’ (i.e. een voorstander van de tactisch meer gematigde activistische lijn die voor zelfbestuur binnen België ijverde) Antoon Jacob Jacob, Antoon
Antoon Jacob (1889-1947) was een atheneumleraar en later hoogleraar in Hamburg en Gent. Hij was actief bij activistische tijdschriften, nadien in de amnestiebeweging en later de culturele... Lees meer op 22 januari 1918 geen vaste medewerker van de redactie meer was. Hij brak trouwens ook met de Raad van Vlaanderen. Toch werd er door het blad zelf niet gebroken met de ‘unionisten’ en werd betoogd dat beide richtingen – ‘unionisten’ en Jong-Vlaamse separatisten – binnen het activisme in feite hetzelfde wilden: een ‘zelfstandig Vlaanderen’.

Het einde van de oorlog

Toen in juni 1918 de krijgskansen keerden, beweerde het blad aanvankelijk nog te hopen op een vrede door overleg. Pas op 13 oktober 1918, in het zicht van de Duitse nederlaag, sloeg de sfeer om. Het activisme, aldus Raf Verhulst, was het ‘nieuwe christendom van Vlaanderen’ dat ‘langs de catacomben’ het Capitool moest bereiken. Zes dagen later hield het blad definitief op te bestaan.

Volgens Von der Lancken had het blad in mei 1915 een oplage van 14.000 exemplaren, een aantal dat volgens een Duits rapport van 1 augustus 1915 nog zou gestegen zijn. Twee maanden later meldde Von der Lancken dat het verkoopcijfer tussen de 15.000 tot 18.000 exemplaren schommelde. Op 31 juli 1917 schreef hij naar Berlijn dat de oplage 12.000 exemplaren bedroeg.

Behalve de hierboven al genoemden werkten ook Karel Angermille Angermille, Karel
Karel Angermille (1873-1938) was tijdens de Eerste Wereldoorlog betrokken bij het activisme in Antwerpen. Na de oorlog was hij actief binnen de Frontpartij. Ook was hij medestichter van d... Lees meer , A. Borgers, René de Clercq De Clercq, René
Lees meer , Robert van Genechten Van Genechten, Bob
Robert van Genechten (1895-1945) was een advocaat, docent en publicist. Hij was actief in het Vlaamsgezinde studentenleven en trad toe tot het activisme. Hij week uit naar Utrecht en groe... Lees meer en George Roose mee aan Het Vlaamsche Nieuws.