Van Oye, Eugeen
Eugeen van Oye (1840-1926) was een arts, dichter en toneelschrijver. Hij was de leerling van Guido Gezelle en vertoefde in de kringen van Peter Benoit. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij (ere)voorzitter van het activistische Jong-Vlaanderen.
Eugeen van Oye groeide op in een katholiek, liberaal en Franstalig artsengezin en deed er een grote liefde voor muziek op. Hij volgde van 1854 tot 1858 onderwijs aan het Klein Seminarie van Roeselare Klein Seminarie van Roeselaere
In het Klein Seminarie van Roeselare, opgericht in 1806, liepen tal van belangrijke figuren uit de Vlaamse beweging school of gaven er les (Gezelle, Verriest, Rodenbach). In 1875 ontstond... Lees meer , waar Guido Gezelle Gezelle, Guido
Guido Gezelle (1830-1899) was een Vlaamse priester die de Vlaamse volkstaal verdedigde binnen het algemeen Nederlands. Hij verwierf grote bekendheid als lyrisch dichter van religieuze nat... Lees meer hem liefde voor de Nederlandse taal bijbracht en hem inwijdde in de dichtkunst. Zo nam hij actief deel aan de voorbereiding van Gezelles Vlaemsche Dichtoefeningen. Hij ontmoette in het Klein Seminarie zijn neef Karel de Gheldere De Gheldere, Karel
Karel de Gheldere (1893-1913) was een Vlaamsgezinde geneesheer en romantische dichter, die in zijn jonge jaren een protegé was van Guido Gezelle. Lees meer en sloot er met Hugo Verriest Verriest, Hugo
De Vlaamsgezinde en progressieve priester en letterkundige Hugo Verriest (1840-1922) was een van de belangrijkste intellectuele inspirators van de katholieke flamingantische scholieren- e... Lees meer een vriendschap voor het leven. Gezelles wens dat Van Oye priester zou worden, ging niet in vervulling. Noch Van Oye, noch zijn vader dacht in die richting. Zijn vader haalde hem uit Roeselare weg en liet hem onderwijs volgen aan de landbouwschool in Torhout (1858-1860). Eugeen zou met zijn leermeester Gezelle contact blijven houden tot aan diens dood. Vervolgens studeerde hij geneeskunde te Leuven, maar besteedde meer tijd aan de dichtkunst, de muziek en de taalstrijd. Hij was er lid van Met Tijd en Vlijt Met Tijd en Vlijt
Met Tijd en Vlijt was een Vlaamsgezind Studentengenootschap dat in 1836 aan de Leuvense universiteit werd opgericht en bleef bestaan tot na de Tweede Wereldoorlog. Het speelde tot 1875 e... Lees meer . In 1866 vertrok hij naar Gent, waar hij in 1870 afstudeerde. Hij had daar contact met liberale vrienden als Julius Sabbe Sabbe, Julius
Lees meer en Max Rooses Rooses, Max
Lees meer en was lid van 't Zal wel gaan 't Zal Wel Gaan
Lees meer en van De Tael is gan(t)sch het Volk De Tael is gansch het Volk
Lees meer . Van Oye combineerde een diepe katholieke gelovigheid met een liberale geesteshouding.
Na als arts voor het Rode Kruis in de Frans-Duitse oorlog gewerkt te hebben, vestigde hij zich in 1871 als huisarts in Oostende. Naast zijn werk als arts publiceerde hij wel op medisch gebied, maar zijn ware belangstelling was gericht op zijn dichtwerk, zijn toneelwerk en de muziek. Hij had veel contact met Peter Benoit Benoit, Peter
Peter Benoit (1834-1901) was een Vlaamsgezinde componist en muziekpedagoog. Lees meer , met wie hij in 1874 de moderne liederencyclus Liefdesdrama aan zee schreef. Voor zijn toneelwerk Godelieve van Gistel werd hij onderscheiden met de Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelletterkunde (1910). Hij publiceerde geregeld in De Vlaamsche Kunstbode De Vlaamsche Kunstbode
De Vlaamsche Kunstbode was een algemeen cultureel tijdschrift dat in Antwerpen verscheen tussen 1870 en 1913. Onder hoofdredacteur August Jozef Cosyn verdedigde het de volksverbondenheid ... Lees meer , in Loquela Loquela
Loquela was een dialectlexicografisch tijdschrift van Guido Gezelle, die het zelf omschreef als ‘een blad voor eigen-vlaamsche taalliefhebberije en voor eigenvlaamsche taalgeleerdheid’.... Lees meer en in De Vlaamsche Gids. Via zijn uit Duitsland afkomstige echtgenote, Maria Rumschöttel, leerde hij het werk van Richard Wagner kennen en propageerde dat in Vlaamse kringen.
Zijn Vlaamsgezindheid kreeg door zijn betrekkingen met Duitsland een Germaanse inslag. Hij werkte mee aan het tijdschrift Germania Germania
Germania was een Duits-Vlaams tijdschrift, opgericht en gefinancierd door Alduitsers. Het bestond van 1898 tot 1905. Lees meer en zijn vriendschap met de protestantse Jan D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard Domela Nieuwenhuis Nyegaard, Jan
Jan Derk Domela Nieuwenhuis Nyegaard (1870-1955) was predikant en pangermanist. Tijdens beide wereldoorlogen collaboreerde hij met de Duitse bezetter met de bedoeling een zelfstandig Vlaa... Lees meer , predikant in Gent, versterkte die tendens nog en heeft zeker zijn belangstelling voor het pan scandinavisme Scandinavië & Vlaanderen
Lees meer van Carl Ploug en Bjørnstjerne Bjørnson aangewakkerd.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog Eerste Wereldoorlog
De Vlaamse beweging is fundamenteel getekend door de Eerste Wereldoorlog. De oorlog maakte een verregaande democratisering onafwendbaar, met wezenlijke gevolgen voor het politieke draagv... Lees meer koos Van Oye voor het activisme Activisme
Het begrip activisme verwijst naar de fractie van flaminganten die tijdens de Eerste Wereldoorlog bereid was om politiek of anderszins samen te werken met de Duitse bezetter en financiële... Lees meer en tegelijk voor de door Domela en anderen in Gent gepropageerde Jong-Vlaamse richting, die uiteindelijk een zelfstandig Vlaams koninkrijk wenste met nauwe politieke en economische banden met Duitsland. Van Oye, geen vergadermens en geen man met politiek vernuft, liet zich aanvankelijk meeslepen. Hij werd zelfs voorzitter van de landelijke organisatie van Jong-Vlaanderen Jong-Vlaanderen (1914-1918)
Jong-Vlaanderen (1914-1918) was een in Gent opgerichte activistische drukkingsgroep, die tijdens de Eerste Wereldoorlog een radicaal Vlaams-nationalistisch en anti-Belgisch politiek progr... Lees meer , maar trad in 1917 af. Hij wenste geen speelbal te zijn en de betrekkingen met Domela en met Emile Dumon Dumon, Emile
De Brugse progressief-liberale geneesheer Emile Dumon (1862-1948) engageerde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog vergaand in het activisme. Lees meer verkoelden. Wel liet hij zich in april 1918 op een Jong-Vlaams congres nog tot erevoorzitter benoemen. Politieke functies heeft hij echter niet vervuld. Hij ontkwam in november 1918 echter niet aan een arrestatie, maar werd uiteindelijk in 1919 vrijgesproken door het assisenhof in Brugge. Een gloedvol pleidooi van zijn vriend Verriest zal daar debet aan geweest zijn. Zijn ambt mocht hij echter niet meer uitoefenen en zijn zetel in de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde werd hem ontnomen.
Zijn betekenis ligt met name in de culturele rol die hij gespeeld heeft in de kring van jonge literatoren rond Gezelle en van muziekliefhebbers rond Benoit.
Werken
– Artikelen in Vlaamsche Kunstbode, Dietsche Warande en Belfort en Biekorf.
– Liederen gecomponeerd door P. Benoit, E. Keurvels, K. Mestdagh, A. Meulemans, E. Tinel, O. van Durme en H. Waelput.
– De Vlaamsche Bewegingen, z.j. (redevoering).
– Mijnheer Marguery en het Vlaams, door een Vlaming geschreven, 1864.
– Gedichten: Morgenschemer, 1874; 1302. Hymne aan Breidel en De Coninc, 1887; Vonken en Stralen, 1889.
– Toneel: Balders dood, 1909; Godelieve van Gistel, 1910.
– De Griekse metriek in de Nederlandsche dichtkunst, 1911.
– Mijn gevangenis, 1923.
– In memoriam Hugo Verriest, 1923.
Literatuur
– A. Walgrave, Tot nagedachtenis van Eugeen van Oye (1840-1926), in: Dietsche Warande en Belfort, juli 1926, pp. 625-637.
– J. Muls, Dr. Eugeen van Oye, in: Vlaamsche Arbeid, 1926.
– J.D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard, Persoonlijke herinneringen aan dr. E. van Oye, in: Dietsche Gedachte, april-mei 1927, pp. 133-136 en pp. 147-149.
– H. Dekeyser (e.a.), Huldeboek Dokter Eugeen van Oye, 1970.
– J.J.M. van Westenbroek, Eugeen van Oye, in Nationaal Biografisch Woordenboek, 1970, dl. 4.
– L. Buning, Het strijdbare leven van J.D. Domela Nieuwenhuis Nyegaard. Vlaming door keuze, 1976.
– D. Vanacker, Het aktivistisch avontuur, 1991.
– M van der Plas, Mijnheer Gezelle. Biografie van een priester-dichter, 1991.
– J. van Iseghem, Eugeen Van Oyes laatste poëzieprojecten in 1924, in: Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor taal- en letterkunde, 2002.
– J. Verdonck, Gezelle en Eugeen Van Oye, in: Rijmtijd 57, 2009, pp.4-13.
– H. Verleyen, Guido Gezelle en Eugeen Van Oye. Een visie, in: Rijmtijd 86, 2019, pp.17-26.
– J. Vermeulen, Gezelle in context: taal, macht en identiteit, 2021.