Nieuw Vlaanderen (1934-1944)

Nieuw Vlaanderen werd opgericht in december 1934 met twee proefnummers (op 16 en 22 december) en verscheen tot 2 september 1944, met een onderbreking van mei tot oktober 1940.

Het blad werd gedrukt bij Jan van Mierlo Van Mierlo, Jan
Lees meer -Proost te Turnhout. Aanvankelijk op klein formaat gedrukt, breidde het zich in de 2de jaargang uit in formaat en omvang (24 bladzijden, tijdens de oorlogsjaren teruggebracht tot 8 bladzijden). Het had een oplage van ongeveer 2000 exemplaren.

Vlaamsche Club

Het initiatief ging uit van de Vlaamsche Club te Leuven, een groep professoren met de germanist Hendrik J. van de Wijer Van de Wijer, Hendrik
Hendrik J. van de Wijer (1883-1968), germanist, naamkundige en gewoon hoogleraar te Leuven, was als stichter en hoofdredacteur de drijvende kracht achter het weekblad Nieuw Vlaanderen en ... Lees meer als animator. Van de Wijer had de algemene leiding en werd bijgestaan door een redactiecomité, dat aanvankelijk bestond uit: mr. L. Bosmans, Jules Cardyn Cardyn, Jules
Lees meer (later vervangen door Richard van Cauteren Van Cauteren, Richard
Richard van Cauteren (1903-1987) was burgerlijk mijningenieur en hoogleraar aan de KUL. Hij werd de eerste decaan van de Nederlandstalige Faculteit Toegepaste Wetenschappen (1964-1968). V... Lees meer ), mr. E. van Dessel, Amaat Dumon Dumon, Amaat
Amaat Dumon (1895-1978) heeft op twee wijzen naam gemaakt: als geneticus in het domein van zaad- en veeveredeling en als strijdend flamingant, op de bres voor de vernederlandsing van wete... Lees meer , Gaston Eyskens Eyskens, Gaston
Gaston Eyskens (1905-1988) was een Vlaamsgezinde katholieke econoom en politicus, die onder andere eerste minister was ten tijde van de Koningskwestie en aan de basis lag van de eerste st... Lees meer , Floris van der Mueren Van der Mueren, Floris
Musicoloog Floris van der Mueren (1890-1966) was hoogleraar aan de Gentse universiteit. Hij was secretaris van het Davidsfonds en promotor van het ABN. Ook was hij politicus voor de Katho... Lees meer , ir. A. van Overstraeten, Filip de Pillecyn De Pillecyn, Filip
Filip De Pillecyn (1891-1962) was schrijver en journalist. Hij was actief in de Frontbeweging, werkte voor De Standaard en De Tijd en stichtte het satirisch weekblad Pallieter. Tijdens de... Lees meer , ir. Franz Schoorens. Redactiesecretaris was de Leuvense atheneumleraar Theo de Ronde De Ronde, Theo
Theo de Ronde (1894-1939) publiceerde over taalkunde en over toneel. In 1937 werd hij de eerste directeur-generaal van het NIR. Lees meer , in oktober 1937 opgevolgd door Jef van de Wiele Van de Wiele, Jef
Jef van de Wiele (1903-1979) was een leraar, schrijver en leider van de Duitsch-Vlaamsche Arbeidsgemeenschap. Hij trad tijdens de Tweede Wereldoorlog in de culturele en politieke collabor... Lees meer en in oktober 1940 door Joos Florquin Florquin, Joos
Germanist Joos Florquin (1916-1978) was medewerker van de BRT. Hij werd bekend met de door hem gepresenteerde reeks Ten Huize Van. Daarnaast was Florquin bestuurslid van Dietsche Warande ... Lees meer . Naast de redactie kon Nieuw Vlaanderen rekenen op een 60-tal losse medewerkers. Het beschermcomité groeide uit van een 20-tal tot een 70-tal leden. Hiertoe behoorden onder anderen Ernest Claes Claes, Ernest
Ernest Claes (1885-1968) was een schrijver van volkse romans en verhalen en een leidend ambtenaar in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij vervolgd wege... Lees meer , Frans Daels Daels, Frans
Frans Daels (1882-1974) vormde de spil van de Vlaamsgezinde organisaties aan het IJzerfront en groeide in het interbellum als voorzitter van het IJzerbedevaartcomité en voorvechter van N... Lees meer , Lodewijk Scharpé Scharpé, Lodewijk
Lodewijk Scharpé (1869-1935) was een taalkundige die aan het begin van de 20ste eeuw bijdroeg tot de vernederlandsing van de Leuvense universiteit. Na de Eerste Wereldoorlog zette hij zic... Lees meer en Felix Timmermans Timmermans, Felix
Felix Timmermans (1886-1947) is de auteur van een omvangrijk en veelgelezen oeuvre. Tot zijn bekendste romans horen Pallieter (1916) en Boerenpsalm (1935). Tijdens de Eerste Wereldoorlog ... Lees meer , vanaf 1939 ook Hendrik Borginon Borginon, Hendrik
Hendrik Borginon (1890-1985) was lid van de leiding van de Frontbeweging en Vlaams-nationalistisch politicus in de Frontpartij en het Vlaamsch Nationaal Verbond. Tijdens de bezetting fung... Lees meer , Leo Delwaide Delwaide, Leo
Leo Delwaide (1897-1978) was advocaat en politicus voor achtereenvolgens de katholieke partij en de Christelijke Volkspartij. Als burgemeester van Antwerpen (1940-1944) speelde hij tijden... Lees meer en Fernand van Goethem Van Goethem, Fernand
Fernand van Goethem (1895-1974) was een Leuvense hoogleraar, die een belangrijke impuls heeft gegeven aan de beoefening van de sociale en politieke wetenschappen in het Nederlands in Vlaa... Lees meer .

Federalisme

Het blad besteedde een ruim aandeel aan cultuur, maar viel voor 1940 toch vooral op door zijn politieke standpunten. Het diende zich aan als katholiek, maar niet-partijgebonden. Uitgangspunt en maatstaf was ‘de volstrekte in haar consequentie doorgevoerde eentaligheid in Vlaanderen’. Vrij snel trad een radicalisering op, waarbij het negenpuntenprogramma van De Standaard De Standaard (1914-)
Het eerste nummer van het dagblad De Standaard verscheen op 4 december 1918. De krant was gedurende vele decennia hét blad bij uitstek van de katholieke Vlaamse beweging in al haar varian... Lees meer van 11 juli 1935 een rol speelde. Op 17 augustus 1935 koos Nieuw Vlaanderen voor het federalisme Federalisme
Sinds het begin van de 20ste eeuw behoort federalisme tot het programma van eerst de Waalse en vervolgens ook de Vlaamse beweging. Vanaf 1970 is de transformatie van België van unitaire t... Lees meer en het is aan deze stellingname dat het zijn eigen karakter en belang ontleent. De uitwerking van het federalisme was vooral het werk van Louis van Bauwel Van Bauwel, Louis
Lees meer . Kenmerkend was het tweeledige ervan, met Brussel als onderdeel van Vlaanderen.

Door deze federalistische stellingname was het blad radicaler dan de katholieke partij Katholieke partij
De katholieke partij, later CVP (vanaf 1945) en CD&V (vanaf 2001) speelde een cruciale rol in de geschiedenis van de Vlaamse beweging. De partij had een belangrijk aandeel in onder m... Lees meer en haar taalwettenpolitiek, en minder radicaal dan het Vlaamsch Nationaal Verbond Vlaamsch Nationaal Verbond
Het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) (1933-1945) was een rechts-radicale Vlaams-nationalistische partij die tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde met de Duitse nationaalsocialistis... Lees meer (VNV) en zijn anti-belgicisme. Niettemin beschouwde het blad het federalisme als het platform waarop een Vlaamsche Concentratie Vlaamsche Concentratie
Vlaamsche Concentratie (1935-±1940) was de naam voor de idee en de beweging die streefde naar de hergroepering van alle katholieke Vlamingen. Lees meer tot stand kon worden gebracht. Vanaf augustus 1935 nam Nieuw Vlaanderen daartoe het voortouw. Het blad kan beschouwd worden als de tolk van katholieke intellectuelen die zich niet meer thuis voelden in de katholieke partij, maar de stap naar het VNV niet wilden of konden zetten en dus pleiten voor de overbrugging van de tegenstellingen. Het beïnvloedde de kentering in de Katholieke Vlaamsche Landsbond Katholieke Vlaamse Landsbond (1919-1964)
De Katholieke Vlaamsche Landsbond (1919-1955) was de federatie van de Katholieke Vlaamsche Arrondissementsbonden, die als drukkingsgroep streed voor de vernederlandsing van Vlaanderen met... Lees meer (KVL) en leunde vanaf 8 maart 1936 sterk aan bij het herstichte Katholiek Vlaamsch Oud-Hoogstudentenverbond Katholiek Vlaams Oud-Hoogstudentenverbond
Lees meer (KVOHV), waarvan het in 1938 trouwens het orgaan zou worden. Het KVOHV stond eveneens onder het voorzitterschap van Van de Wijer en huldigde in zijn programma het federalisme. Nieuw Vlaanderen viel niet alleen op door zijn campagne voor het federalisme, maar ook door zijn belangstelling voor de autoritaire politieke stromingen in Europa en voor een maatschappelijke hervorming in corporatieve richting.

Radicalisering

De campagne voor een Vlaamsche Concentratie kreeg vaste vorm na de parlementsverkiezingen van 24 mei 1936. Op initiatief van Nieuw Vlaanderen, de KVL en het KVOHV werd te Leuven het Congres der Vlaamsche Concentratie gehouden (19 juli 1936), waarvan de verslagen in Nieuw Vlaanderen werden gepubliceerd. Onder invloed van de communistische successen in Spanje, Frankrijk en in mindere mate België, gaf het blad aan de Vlaamsche Concentratie een rechtse invulling, waarbij een staatshervorming in autoritaire en corporatieve zin werd bepleit. Het blad stond positief tegenover het akkoord VNV-Rex van 6 oktober 1936. De ondertekening van het Beginselakkoord KVV-VNV Beginselakkoord KVV-VNV
Het beginselakkoord KVV-VNV werd ondertekend door vertegenwoordigers van de Katholieke Vlaamsche Volkspartij (KVV) en het Vlaamsch Nationaal Verbond (VNV) op 8 december 1936. Het moest ee... Lees meer , op 8 december 1936, beschouwde Nieuw Vlaanderen als het resultaat van zijn eigen optreden.

Vanaf maart 1937 kregen VNV-leden meer greep op het blad. Ook Tony Herbert Herbert, Tony
Tony Herbert (1902-1959) was een aanvankelijk radicaal Vlaams-nationalistische en vanaf medio jaren 1930 Belgischgezinde ingenieur en textielindustrieel met autoritaire opvattingen. Hij ... Lees meer publiceerde er regelmatig in. Er kwam nog meer plaats voor autoritair corporatisme en kritiek op het parlementair regime. Het blad bekritiseerde de Katholieke Vlaamsche Volkspartij Katholieke Vlaamsche Volkspartij
De Katholieke Vlaamsche Volkspartij was de Vlaamse vleugel van het Blok der Katholieken van België, opgericht op 11 oktober 1936 met als Franstalige tegenhanger de Parti catholique social... Lees meer (KVV) en Frans van Cauwelaert Van Cauwelaert, Frans
Frans van Cauwelaert (1880-1961) was een Vlaamsgezinde katholieke politicus, die een hoofdrol speelde in de vernederlandsing van het openbare leven in Vlaanderen. Van Cauwelaert lag in 19... Lees meer en nam een positieve houding aan ten opzichte van het VNV, vooral in het licht van de heropflakkerende concentratie-idee rond de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 1938.

Toen het blad na een korte onderbreking (jg. 6, nr. 18: 4 mei 1940) op 5 oktober 1940 opnieuw verscheen, impliceerde dat concessies aan de Duitse bezetter. Het stond in het teken van de Nieuwe Orde en voerde propaganda voor de Volksbeweging, die als de realisatie van de oude concentratie-droom werd beschouwd. Enkele vroegere medewerkers, waaronder Eyskens, Bosmans, Van Goethem, Van Bauwel en Stijn Streuvels distantieerden zich. Midden 1941 verdwenen de politieke bijdragen, maar in de behandeling van de cultuur bleef de Duitse schaduw over het blad aanwezig. De bevrijding betekende het einde voor het weekblad.

In de jaren 1930 was Nieuw Vlaanderen een der belangrijkste Vlaamse weekbladen, niet alleen door zijn radicale houding maar ook door de degelijkheid van de bijdragen ondertekend door specialisten op alle gebieden van kunst en wetenschap.